Ένα διαμάντι απ' το θησαυρό της Ρωσίας!... Ο Όσιος στάρετς Αμβρόσιος της Όπτινα (10 Οκτωβρίου 1891)

Εισαγωγή του blog μας: Η Όπτινα είναι ένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια της Ρωσίας και ολόκληρης της Ορθοδοξίας. Σημαντικό από άποψη πνευματικότητας, αφού έδωσε στο βασανισμένο ρωσικό λαό μια σειρά κορυφαίων αγίων διδασκάλων της αγάπης και του χριστιανικού πνευματικού αγώνα, ιδιαίτερα κατά το 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα.

Την Όπτινα την έκλεισαν οι αθεϊστές μετά την επανάσταση του 1917. Ο τελευταίος στάρετς (= γέροντας, πνευματικός διδάσκαλος), ο άγ. Νεκτάριος της Όπτινα, κοιμήθηκε ενώ ήταν εξόριστος.

Κάποιοι μαθητές του αγίου αυτού ασκητή, του οσίου Νεκταρίου ("όσιος" = άγιος που στην επίγεια ζωή του ήταν μοναχός), έφυγαν στην Αμερική και μετέφεραν εκεί τη χριστιανική ματιά του. Αυτή την κληρονομιά έλαβε και ο π. Σεραφείμ Ρόουζ, που -μαζί με τον π. Γερμανό Ποντμοσένσκυ- έγραψαν αρκετά για την ερειπωμένη τότε Όπτινα στον Ορθόδοξο Λόγο, στο περιοδικό τους.

Η Όπτινα επιστράφηκε στη Ρωσική Εκκλησία από τη σοβιετική κυβέρνηση στις 12 Νοε. 1987. Όλοι οι άγιοι της παλαιάς εποχής αναγνωρίστηκαν επίσημα ως άγιοι και γιορτάζονται στις 11 Οκτωβρίου (Σύναξη) και ο καθένας την ημέρα της μνήμης του. Είναι οι άγιοι: Μωυσής, Αντώνιος, Λεωνίδας (Λεβ), Μακάριος, Ιλαρίων, Αμβρόσιος, Ανατόλιος Α΄, Ισαάκ Α΄, Ιωσήφ, Βαρσανούφιος, Ανατόλιος ο Νέος, Νεκτάριος, Νίκων ο Ομολογητής (που καταδιώχθηκε από τους σοβιετικούς) & Ισαάκ ιερομάρτυρας (τουφεκίστηκε το 1937). Επίσης το 1918 αποκεφαλίστηκε ο αρχιμανδρίτης Παντελεήμων της Όπτινα, ένας από τους αμέτρητους αγίους νεομάρτυρες επί σοβιετικού καθεστώτος. Ίσως υπάρχουν κι άλλοι άγιοι απ' την Όπτινα. Εκεί μόνασε π.χ. ο αγιασμένος Τούρκος μοναχός Νικόλαος, που βασανίστηκε τρομερά στην Τουρκία επειδή εγκατέλειψε το Ισλάμ.

Τη νύχτα του Πάσχα, 18 Απρίλη 1993, τρεις ενάρετοι νέοι μοναχοί της Όπτινα δολοφονήθηκαν τελετουργικά από σατανιστές. Η ιστορία τους εδώ.

Οι νεομάρτυρες του Πάσχα του 1993. Εικόνα τους χωρίς φωτοστέφανο, αφού δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένοι ως άγιοι (διακριτικά ο αγιογράφος κάτι υποδήλωσε). Από εδώ.

Και τώρα, η ιστορία του στάρετς Αμβρόσιου (από το ιστολόγιο του Προσκυνητή).

Ο στάρετς Αμβρόσιος θεωρείται ο κορυφαίος από τους γέροντες της Όπτινα. Είχε τίς αρετές που είχαν όλοι οί άλλοι γέροντες μαζί καί μάλιστα στο ύψιστο σημείο τους. Διακρινόταν για την αγία ταπείνωση του, την αγνότητα του νου καί της καρδίας, την αγάπη του πού ξεχείλιζε, καθώς καί για την αυτοθυσία πού έδειχνε για τη σωτηρία του πλησίον του. 

Λόγω της μεγάλης ταπεινοφροσύνης του ο Κύριος τον προί­κισε με πνευματικά χαρίσματα, με τα όποια θεράπευε τίς ψυχές που υπόφεραν. Διάβαζε τίς καρδιές, γνώριζε τα παρελθόντα καί τα παρόντα καί προγνώριζε τα μέλλοντα των ανθρώπων. Πρόσφερε στους συνομιλητές του τον αληθι­νό, άποκαλυμμένο λόγο του Θεού. Τόσο μεγάλα ήταν τα χαρίσματα του, ώστε κοντά του, στο ταπεινό κελλάκι του, έφταναν κάθε μέρα εκατοντάδες άνθρωποι για να τον δουν καί να τον ακούσουν. Ανάμεσα τους ήταν κι οι συγγραφείς Ντοστογιέφσκυ, Τολστόι, Λεόντιεφ, Σολόβιεφ, Κιρεγιέφσκυ κ.ά.

Ο Ντοστογιέφσκυ τόσο πολύ ενθουσιάστηκε με την επίσκεψη του στην Όπτινα, ώστε στο τελευταίο έργο του, τους «Αδελφούς Καραμάζωφ», περιέγραψε πιστά την πνευ­ματική εικόνα του μοναστηρίου καί του στάρετς Αμβροσίου. Ο πασίγνωστος π. Ζωσιμάς του έργου δεν ήταν άλλος από το στάρετς Αμβρόσιο, τα λόγια καί τίς συμβουλές του οποί­ου ο Ντοστογιέφσκυ έβαλε στο στόμα του ήρωα του. ["Νεκρός": εμφανισιακά όμως, ο Ντοστ. περιγράφει το στάρετς Ζωσιμά όπως έναν άλλο μεγάλο άγιο της ίδιας εποχής, τον ταπεινό έγγαμο ιερέα Αλέξιο Γκνεούσεβ].

Ο άγ. Αμβρόσιος

Ο στάρετς γεννήθηκε στις 23 Νοεμβρίου του 1812 στο χωριό Λιπόβιτς του Ταμπώφ. Ήταν το έκτο από τα οκτώ παιδιά του Μιχαήλ Θεοδώροβιτς Γρένκωφ καί στο βάπτι­σμα του 'δωσαν το όνομα Αλέξανδρος, προς τιμήν του αγί­ου Αλεξάνδρου Νέφσκυ. Ο Αλέξανδρος ήταν από μικρός πολύ ζωηρός, γεμάτος ορμητικότητα καί ζωτικότητα, σωστό ζιζάνιο. Οι Γρένκωφ δεν πίστευαν ποτέ πως ένα τέτοιο ζωηρό παιδί θα μπορούσε να είχε σπουδαία εξέλιξη. Το οικογενειακό περιβάλλον πάντως επέδρασε θετικά επάνω του. Το σπίτι τους ήταν κατά κάποιο τρόπο ενοριακό κέντρο. Ο πάππους του ήταν ιερέας, ο πατέρας του ψάλτης. Στό αναλόγιο της εκκλησίας μαζί με τον πατέρα ανέβαιναν καί τα παιδιά κι έψαλλαν μαζί του. Ο Αλέξανδρος έμαθε το αλφάβητο προτού πάει στο σχολείο από το Ψαλτήρι καί το Μέγα Ωρολόγιο [το οποίο δες εδώ].

Τα πνευματικά καί διανοητικά χαρίσματα του δεν άργη­σαν να φάνουν. Τόσο στο ενοριακό σχολείο του Ταμπώφ όσο καί στο σεμινάριο της ίδιας πόλης οπού φοίτησε για έξι χρό­νια, διακρίθηκε ιδιαίτερα καί αποφοίτησε από τους πρώτους. Ιδιαίτερη κλίση είχε κυρίως στα θεολογικά καί φιλοσοφικά μαθήματα. Μετά το σεμινάριο δούλεψε λίγα χρόνια σαν δάσκαλος. Μέσα του όμως δεν ικανοποιούνταν με το έργο αυτό. Είχε βαθύτερες ανησυχίες καί κυρίως τον απασχολούσε μια υπόσχεση που είχε δώσει όταν, τελειόφοιτος στο σεμινάριο, είχε αρρωστήσει πολύ βαριά κι υποσχέθηκε στο Θεό πώς αν γίνει καλά θα φορέσει το μοναχικό σχήμα. Ο Αλέξανδρος πήγε στο μοναστήρι της Όπτινα σε ηλικία 27 ετών. Τον δέχτηκαν με αγάπη καί σε λίγες μέρες του ανέθεσαν σαν προσωρινό διακόνημα ν' αντιγράψει το βιβλίο «Αμαρτωλών Σωτηρία», πού είχε μεταφραστεί από την ελληνική. Σύντομα τον έκαναν δόκιμο καί του ανέθεσαν να διακονεί [=υπηρετεί] στο κελλί του στάρετς Λεωνίδα, να διαβάζει τίς ακολουθίες καί να βοηθάει στο ζυμωτήριο. Μετά από λίγο καιρό τον έστειλαν να ζήσει στη σκήτη του μοναστηρίου, όπου του ανά­θεσαν το διακόνημα του μαγείρου. 

Ο Αλέξανδρος παρατηρούσε τη μοναχική ζωή καί προ­σπαθούσε να τη μάθει καί να τη βιώσει όσο καλύτερα καί πιστότερα μπορούσε. Σημαντικός δάσκαλος σ' αυτό το θέμα ήταν ο στάρετς Λεωνίδας, τον οποίο ο Αλέξανδρος προσπα­θούσε με κάθε τρόπο να τον πλησιάζει. Μα κι ο στάρετς τον εκτίμησε από την πρώτη στιγμή καί τον συμπάθησε. Κι επειδή ό ίδιος ήταν πολύ ηλικιωμένος, τον παράδωσε στο στάρετς Μακάριο, πού 'ταν άριστος καθοδηγητής ψυχών. Λένε πώς όταν τον είδε ο γέροντας Λεωνίδας, φώναξε κοντά του τον π. Μακάριο καί του είπε: - Ο νέος αυτός έρχεται κοντά σε μας τους γέροντες. Εγώ είμαι ηλικιωμένος, φεύγω άπ' αυτή τη ζωή. Τον παραδίνω σε σένα. Καθοδήγησε τον όσο καλύτερα μπορείς. Θα σου φανεί χρήσιμος. Ο γέροντας Μακάριος τον πρόσεξε ιδιαίτερα. Του εμφύτεψε τη σοφία της ταπεινοφροσύνης καί τον κράτησε στη σκήτη ως το θάνατο του. Σύντομα ο Αλέξανδρος συνειδητοποίησε κοντά του πως το πρώτο καί κύριο καθήκον του αληθινού μονάχου ήταν η εκκοπή του θελήματος ["Νεκρός": Δηλ. -το λέω απλά- η απόχτηση της αρετής να παραμερίζεις το θέλημά σου όταν πρέπει. Σ' αυτό εξασκείται ο μοναχός όσο είναι μαθητής ("υποτακτικός"), κάνοντας απόλυτη υπακοή στον πνευματικό δάσκαλό του (στο γέροντά του) σε όλα τα θέματα. Φυσικά, αυτό το κάνει με τη θέλησή του, αν δεν του αρέσει μπορεί ν' αφήσει το συγκεκριμένο γέροντα ή και το συγκεκριμένο μοναστήρι και να πάει αλλού κ.τ.λ. - όμως κάτι τέτοιο μάλλον θα ζημίωνε την πνευματική του πρόοδο]. Κι η πρώτη του άσκηση στη μοναχι­κή αυτή αρετή ήταν η τοποθέτηση του στο διακόνημα του βοηθού μαγείρου. Αυτός, ένας πρώην διδάσκαλος, να δουλεύει τώρα στο μαγειρείο της σκήτης ως βοηθός μάγειρα! Ο Αλέξανδρος όμως είχε ενστερνιστεί κιόλας το σκοπό καί το νόημα του μοναχισμού καί τα δεχόταν όλα ευχάριστα καί με αξιοζήλευτη υπομονή καί υπακοή.

Το φθινόπωρο του 1841 άφησε το μαγειρείο, γιατί ορί­στηκε διακονητής του στάρετς Μακαρίου. Πολύ σύντομα στη συνέχεια έγινε μοναχός καί μετονομάστηκε Αμβρόσιος. Στίς 2 Φεβρουαρίου του 1843 ό π. Αμβρόσιος χειροτονή­θηκε διάκονος, ενώ στα τέλη του 1845 (9 Δεκεμβρίου), στην ηλικία των τριάντα τριών χρόνων, χειροτονήθηκε Ιερο­μόναχος. Πολύ σύντομα μετά τη χειροτονία του καί μετά τίς ουρά­νιες εμπειρίες πού έζησε ως λειτουργός πια ό π. Αμβρόσιος, άρπαξε ένα δυνατό κρυολόγημα πού εξελίχτηκε πολύ άσχη­μα. Τον καθήλωσε για τρία περίπου χρόνια στο κρεβάτι. Είναι θαύμα το ότι επέζησε, αλλά ή υγεία του από τότε έγι­νε πολύ εΰθραστη.
Είκοσι χρόνια έκανε υποτακτικός του στάρετς Μακαρίου ο π. Αμβρόσιος. Είκοσι χρόνια μαθητείας σ' έναν πραγμα­τικά μεγάλο δάσκαλο. Ο υποτακτικός θαύμαζε την ταπεί­νωση, την υπομονή, την αγάπη και την αυταπάρνηση του γέροντα του καί προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τον μιμηθεί. Σάν φίλεργη μέλισσα δούλευε άοκνα κοντά του καί ρουφού­σε κάθε λόγο που έβγαινε από τα χείλη του σοφού καί αγίου αύτού ανθρώπου. Εκείνη την περίοδο ο μεγάλος στάρετς ασχολήθηκε με την έκδοση των πατερικών έργων που είχε μεταφράσει από την ελληνική ο όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ. Καί σαν άριστος γνώστης καί διδάσκαλος της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ο π. Αμβρόσιος, μαζί με το φιλόσοφο Ίβάν Κιρεγιέφσκυ, ήταν οι κυριότεροι βοηθοί του σ' αυτό το «έργο του Θεού» όπως το αποκαλούσε.

Οι άγιοι Γέροντες της Όπτινα (από εδώ, όπου και μία από τις προσευχές τους).

Έτσι ο π. Αμβρόσιος εμπλούτισε ακόμα περισσότερο το νου του με το απόσταγμα της σοφίας των αγίων πατέρων. Ήταν μια ενασχόληση που τον ευχαριστούσε πολύ καί τον έκανε να θαυμάσει μα καί να ενστερνιστεί τον πλούτο της πατερικής σοφίας. Κι όλη αυτή ή γνώση του φάνηκε πολύ χρήσιμη αργότερα, όταν ό Θεός οικονόμησε να διακονήσει κι αυτός ως γέροντας. Το 1860 ήταν μια θλιβερή χρονιά για την Όπτινα. Ο στάρετς Μακάριος, που με την παρουσία του, τη σοφία του καί την αγιότητά του ξεκούραζε κι ωφελούσε πλήθος ψυχές, ήρθε η ώρα ν' αναπαυτεί από τους κόπους καί τους ασκητι­κούς αγώνες του καί να παρουσιαστεί στο νυμφίο Χριστό που τόσο αγάπησε από τη νεότητά του.
Προτού κοιμηθεί ακόμα ο στάρετς Μακάριος, είχε αρχί­σει να προετοιμάζει τον π. Αμβρόσιο για να τον διαδεχτεί στο διακόνημα της πνευματικής καθοδήγησης. Τον τελευ­ταίο καιρό έστελνε πολλά από τα πνευματικά του παιδιά να τον συμβουλεύονται καί να συζητούν τα προβλήματα τους μαζί του. Κι ή θητεία του π. Αμβροσίου κοντά στους μεγά­λους στάρετς Λεωνίδα και Μακάριο τον είχαν προετοιμάσει κατάλληλα για το έργο αυτό.
Έτσι, μετά την κοίμηση του στάρετς Μακαρίου, τα πολυάριθμα πνευματικά του παιδιά άρχισαν φυσιολογικά να τρέχουν κοντά στον καινούργιο γέροντα για να κορεσουν την πνευματική τους δίψα. Κι ο π. Αμβρόσιος αποδείχτηκε άξιος συνεχιστής καί διάδοχος του γέροντα του. Η φήμη του νέου στάρετς άρχισε να διαδίδεται παντού. Γύρω στα 1890 ο στάρετς άρχισε να μη νιώθει καλά. Η προχωρημένη ηλικία του, οι κόποι που κατέβαλε, οι αρρώστιες που είχε περάσει κι η πολύχρονη άσκηση βάραιναν πάνω στο πολύπαθο κορμί του. Αυτό το τελευταίο διάστημα που ο στάρετς έμενε στο Σαμορντίνο συνέπεσε ν' αντιμετωπίσει καί πολλές θλίψεις, πού τον κατέβαλαν ακόμα περισσότερο. 

Η ανατολή του ηλίου της 11ης Όκτωβρίου του 1891 ήταν η τελευταία της επίγειας ζωής του στάρετς. Γύρω στίς 11 η ώρα το πρωί του διάβασαν την ευχή «εις ψυχορραγούντα» ["Νεκρός": προσευχή για γαλήνιο θάνατο. Διαβάζεται για άνθρωπο που βρίσκεται στα τελευταία του. Θα έλεγα πως είναι η μόνη αποδεκτή από την Ορθοδοξία προσπάθεια "ευθανασίας", στην οποία φυσικά ο άνθρωπος δεν προκαλεί το θάνατο, αλλά εκφράζει μόνο την επιθυμία του & η υπόθεση αφήνεται στο θέλημα του Θεού]. Όλα έδειχναν πως η ψυχή του προετοιμαζόταν να χωριστεί από το σκήνωμα της. Ο ετοιμοθάνατος στάρετς πήρε μια βαθιά ανάσα καί μετά σήκωσε με κόπο το δεξί του χέρι, το ακούμπησε στο μέτωπό του, μετά στο στήθος, στο δεξί του ώμο καί κατέληξε κουρασμένο στον αριστερό. Ήταν η σταυρική επισφράγιση της γήινης πορείας του, το «τετέλεσται» της νίκης. Σέ λίγα λεπτά παρέδωσε την αγία ψυχή του ειρηνικά στα χέρια του Θεοΰ. Στό πρόσωπο του εκείνη τη στιγμή είχε ζωγραφιστεί μια ύπερκόσμια χαρά καί στα χεί­λη του διακρινόταν ένα ουράνιο χαμόγελο. Το πνευματικό κενό πού άφησε πίσω του ήταν πολύ μεγάλο.

Τα λείψανα των Αγίων στάρετς της Όπτινα

Μετά την απελευθέρωση της Ρωσίας από τον αθεϊστικό ζυγό το 1989, έγινε η εκταφή του καί ανακηρύχτηκε άγιος. Σήμερα τον ευλαβούνται πολύ καί τον προσκυνούν παντού. Το ιερό λείψανό του αναπαύεται στο καθολικό [=κεντρικό ναό] της Όπτινα που λειτουργεί ξανά κι έχει περίπου εκατό μοναχούς.

Πηγή: το βιβλίο του Πέτρου Μπότση, Πατερικό της Όπτινα.