Περιστατικά ἀπό τήν ζωή τοῦ πατριάρχου Νικοδήμου. Γέροντος ἱερομ. Πετρωνίου Τανάσε

Περιστατικά ἀπό τήν ζωή τοῦ πατριάρχου Νικοδήμου

Γέροντος ἱερομ. Πετρωνίου Τανάσε

Στό περιοδικό «Ἀγγελιοφόρος τῆς Ὀρθοδοξίας» νούμερο 128 ἀπό 16-31 Ἰανουαρίου τοῦ 1995, σελίδα 4 στό ἄρθρο: Διάλογος μέ τόν π. Γαλέριο γιά τόν πατριάρχη τῆς Ρουμανίας», ὁ π. Κωνσταντῖνος Κόμαν θέτει τήν ἑπόμενη ἐρώτησι-πρόκλησι: «Νά πῆτε κάτι γιά τήν κομμουνιστική ἐπανάστασι καί τόν πατριάρχη Νικόδημο;» Ἀλλά ἡ ἀπάντησις ἐξουδετερώνει τήν ἐρώτησι.
Ἡ ἐρώτησις τοῦ π. Κόμαν εἶναι φυσική καί δικαιολογημένη δεδομένου ὅτι στόν καιρό τοῦ πατριάρχου  Νικοδήμου ἡ Χώρα μας εἰσῆλθε στήν κομμουνιστική ἐποχή, στήν μεγάλη δοκιμασία τοῦ ρουμανικοῦ λαοῦ. Ἦταν πολύ γνωστές οἱ ἑπόμενες φάσεις στήν γειτονική χώρα Ρωσσία καί γι᾿ αὐτό ὁ λαός καί ἡ Ἐκκλησία μας ἔβλεπαν μέ πολύ ἐνδιαφέρον τό μέλλον τί θά γίνη: «Τί θά συμβῆ ἄρα γε; Καί, καθώς γνωρίζουμε, ἔφερε τό καθεστώς αὐτό πολλές καί φοβερές δοκιμασίες.
Ἐκεῖνο τό  καιρό, ὁ ὑπογεγραμμένος ἤμουν ὑπάλληλος τῆς Γραμματείας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί γιά ἕνα καιρό ἀποσπασμένος στήν γραμματεία τοῦ πατριάρχου Νικοδήμου, δεδομένου ὅτι ὁ γραμματεύς του, ἀρχιμ. Μελχισεδέκ Δημητρίου εἶχε ἐκλεγῆ ἡγούμενος τῆς μονῆς Νεάμτσου. Μ᾿ αὐτή τήν κατάστασι εἶχα τήν εὐκαιρία νά εἶμαι ἄμεσος μάρτυς μερικῶν γεγονότων, τά ὁποῖα κατοπτρίζουν πλήρως τήν θέσι τοῦ πατριάρχου Νικοδήμου ἀπέναντι στήν νέα ἀθεϊστική κυριαρχία κι ἀπό τήν ὁποία ἀναφέρω τά ἑξῆς κατωτέρω:

1.Μέ τήν εὐκαιρία ἐπισκέψεως στήν Ρουμανία τοῦ πατριάρχου Ἀλεξίου τῆς Μόσχας καί πάσης Ρωσίας, τό ἔτος 1945, ἡ σοβιετική πρεσβεία ἔδωσε μία δεξίωσι πρός τιμήν τῶν ἐπισκεπτῶν, στήν ὁποία εἶχε προσκληθῆ καί ὁ πατριάρχης Νικόδημος, ὁ ὁποῖος συνοδεύθηκε ἀπό τόν ἀρχιερέα Ἰωσήφ Gafton, πατριαρχικό ἐπίτροπο. Οἱ συνδαιτυμόνες ἐπέστρεψαν ἀπό τήν πρεσβεία ἀργά τήν νύκτα.
Ὁ πατριάρχης ἐπῆγε στό δωμάτιό του, ἀλλά ὁ ἀρχιερεύς Ἰωσήφ ἦταν πολύ ταραγμένος. Δέν μποροῦσε νά μιλήση καθόλου ἀπό τήν συγκίνησι, ἀλλά μόνο ἐδήλωσε: «Ἀλλοίμονό μας, τί ἐπράξαμε! Ἀλλοίμονο τί ἐκάναμε! Θά μᾶς συλλάβουν ὅλους! Τήν δεύτερη ἡμέρα ἔμαθα τί εἶχε συμβῆ. Σέ προφορικό του λόγο  ἐκείνη τήν βραδυά ὁ πατριάρχης Ἀλέξειος μιλοῦσε γιά τίς καλές σχέσεις μεταξύ τοῦ ρουμανικοῦ καί τοῦ ρωσικοῦ λαοῦ, πού συχνά βοηθοῦσε τόν ρουμανικό λαό καί τήν ἴδια τήν ἐπανάστασι τῆς Ρουμανίας στόν πόλεμο τοῦ 1877, τήν ὁποία κέρδισε μέ τήν βοήθεια τοῦ ρωσικοῦ στρατοῦ. Στόν λόγο του ὁ πατριάρχης Νικόδημος ἀπευθύνθηκε κυρίως στόν πατριάρχη Ἀλέξιο: «Μακαριώτατε, δέν εἶσθε καλά πληροφορημένος. Ὄχι, δέν ἐβοήθησαν οἱ Ρῶσοι τούς ρουμάνους στόν πόλεμο τῆς ἀνεξαρτησίας τους, ἀλλά ἀντιθέτως, οἱ ρουμᾶνοι ἐβοήθησαν τούς ρώσους.
Στήν Ρουμανική Ἀκαδημία εὑρίσκεται τό κείμενο τοῦ τηλεγραφήματος τοῦ τσάρου Νικολάου πρός τόν πρίγκηπα Κάρολο τῆς Ρουμανίας: «Πέρασε τόν Δούναβι, ἀπ᾿ ὅπου μπορεῖς νά ἔλθης γρήγορα διότι μᾶς τρῶνε οἱ τοῦρκοι». Φαντασθῆτε τί ἐντύπωσις προκλήθηκε σ᾿ αὐτό τό ἀκροατήριο! Καί ἦταν ἐκεῖ ὁ πρέσβυς τῆς ρωσικῆς πρεσβείας στήν Ρουμανία, ὁ πρόεδρος τῆς Ρουμανίας, τό διπλωματικό Σῶμα! Ὅμως ὁ Πέτρος Γκρόζα, πρόεδρος τῆς βουλῆς τῆς Ρουμανίας, μεσολάβησε ἀμέσως καί μ᾿ἕνα ἐπιδέξιο ἀστεῖο ἐφαίδρυνε κἄπως τά πρόσωπά τους.
Ἀλλά τό γεγονός εἶχε λεχθῆ. Ὁ πατριάρχης εἶχε πέσει σέ μία φοβερά γκάφα. Τί συνέπειες μποροῦσε νά εἶχε αὐτό; Γι᾿ αὐτό ὁ ἐπίσκοπος Ἰωσήφ ἦταν πολύ ξαφνιασμένος.

2. Ἦταν ἡ φοβερή περίοδος τῶν ἐτῶν 1946-47 ὅταν πολύς κόσμος τῆς Χώρας Ρουμανίας ἀπέθνησκε ἀπό τήν πεῖνα καί ἀπό τό κρῦο. Ἔλλειψις τροφῶν, καυσίμων κι ἀπό πολλά ἄλλα. Ὁ πατριάρχης Νικόδημος ἐργαζόταν στό γραφεῖο του μέ μία κουβέρτα στήν πλάτη καί μία στά πόδια. Δέν μποροῦσαν νά θερμανθοῦν τά δωμάτια ἀπό τήν ἔλλειψι καυσίμων μέ τά καλοριφέρ. Ὁ πατριάρχης ἐπέμενε μέ τό τηλέφωνο στόν  οἰκονόμο σύμβουλό του: «Καύσιμα γιά τά καλοριφέρ, θά πεθάνουμε ἀπό τό κρῦο»! «Δέν εὑρίσκεται, Μακαριώτατε, ἦταν ἡ ἀπάντησις, διότι τά ἐπῆραν οἱ ρῶσοι»! Μία καλή ἡμέρα ὁ πατριάρχης ἔχασε τήν ὑπομονή του. Βάζει τό χέρι του στό τηλέφωνο καί καλεῖ τόν πρέσβυ τῆς Ρωσίας, στό Βουκουρέστι: «Ἐμπρός, ἐμπρός, ἐδῶ ὁ πατριάρχης τῆς Ρουμανίας, θέλω νά μιλήσω  μέ τόν κ. Πρέσβυ». Ἦλθαν σέ διάλογο:
-Κύριε πρέσβυ, σᾶς ὁμιλεῖ ὁ πατριάρχης, τί ἔχετε μαζί μου, μ᾿ ἕναν ἀδύνατο γέροντα...,παγώνω ἀπό τό κρῦο στό γραφεῖο μου..., δέν ἔχουμε πετρέλαιο γιά τό καλοριφέρ...., διότι τό ἐπῆραν οἱ ρῶσοι»! Δέν ἐπέρασαν δύο ὧρες καί μέσα ἀπό χιονοστιβάδες τοῦ λόφου τοῦ πατριαρχείου κατέβηκε ἕνα φορτηγό πετρελαιοφόρο καί ἄδειασε τό ντεπόζιτό του πετρέλαιο γιά τά καλοριφέρ τοῦ πατριάρχου.

3. Ἀμέσως μετά τήν ἐγκατάστασι τοῦ κομμουνιστικοῦ καθεστῶτος, ἡ νέα ρουμανική ἡγεσία ἐπέρασε μέ τόν ἴδιο τρόπο στήν ἀναδιοργάνωσι ὅλων τῶν τμημάτων τῆς δράσεως, στά ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία κατεῖχε πρωτεύουσα θέσι. Ὑπό τήν πρόφασι τοῦ οἰκονομικοῦ προϋπολογισμοῦ σχεδιάσθηκαν κάθε εἴδους μέσα, ὅσον ἀφορᾶ τήν διοίκησι τῆς Ἐκκλησίας: κατάργησις λειτουργίας σχολείων τῶν ἐπαρχιῶν, πτῶσις μισθῶν καί συντάξεων κλπ.
Ὅλες οἱ ἐπαρχίες εἶχαν βοηθούς ἐπισκόπους. Ἡ συνταξιοδότησίς τους ἔγινε μέ ἰδιαίτερη προσοχή καί ἐνδιαφέρον. Ἀπό τό ἕνα μέρος μειώθηκε ὁ ἀριθμός τῶν ἀρχιερέων τῆς συνόδου, πρός ἀποφυγήν μιᾶς ἐνδεχομένης ἀντιστάσεως γιά τά νέα μέτρα πού ἐλήφθηκαν εἰς βάρος τῆς Ἐκκλησίας καί ἀπό τό ἄλλο μέρος, ὅσοι ἔμειναν ἦταν ἐκφοβισμένοι μέ τήν ἀπειλή συνταξιοδοτήσεώς τους.
Τό ὑπουργεῖο Θρησκευμάτων λοιπόν, κατήρτισε ἕνα σχέδιο νόμου γιά τήν συνταξιοδότησι τῶν βοηθῶν ἐπισκόπων. Ὁ ἐπίσημος τρόπος ἦταν, ἕνα σχέδιο νόμου, πρίν περάση ἀπό τήν Βουλή γιά ψήφισι, νά περάση ἀπό τό παλάτι γιά τήν ἔγκρισι ἀπό τόν Βασιλέα (δέν εἶχε ἀκόμη ἐκδιωχθῆ ἡ βασιλεία). Στήν περίπτωσι σχεδίων νόμου πού ἀφοροῦσαν τήν Ἐκκλησία, ὁ βασιλεύς συμβουλευόταν ἀπό κοινοῦ μέ τόν πατριάρχη καί χωρίς τήν συγκατάθεσί του, δέν ἔδινε τήν ἔγκρισι. Στήν περίπτωσι τοῦ σχεδίου γιά τήν συνταξιοδότησι τῶν βοηθῶν ἐπισκόπων, ἡ γνώμη τοῦ πατριάρχου ἦταν ἀρνητική καί τό σχέδιο ναυάγησε στό παλάτι καί δέν μποροῦσε νά περάση στήν Βουλή γιά ψήφισι. Τότε ἡ ἡγεσία τοῦ Καθεστῶτος ἐξαπόλυσε μία σειρά  διαβημάτων πρός τόν πατριάρχη γιά νά τόν πείση νά συγκατατεθῆ. Ἀναφέρω μερικά:

4. Μία ἡμέρα ἔρχεται μ᾿ αὐτό τόν σκοπό, ὁ ὑπουργός Θρησκευμάτων στό πατριαρχικό παλάτι. «Μακαριώτατε, εἶπε ὁ ὑπουργός, γνωρίζετε σέ τί δυσκολίες διέρχεται ἡ Χώρα μας. Σέ ὅλες τίς ὑπηρεσίες κάνουμε οἰκονομικό ἀποκλεισμό. Τό ἴδιο πρέπει νά κάνουμε καί γιά τήν Ἐκκλησία». «Κύριε ὑπουργέ, τοῦ ἀπήντησε ὁ πατριάρχης, μπορεῖτε ἐσεῖς ν᾿ ἀπομακρύνετε κάποιον ἀπό τήν γυναῖκα του μέ τήν βία;» «Ὄχι, αὐτό δέν γίνεται, Μακαριώτατε». «Ἔτσι εἶναι καί μέ τήν Ἐκκλησία», τοῦ εἶπε ὁ πατριάρχης.
Ὁ ἐπίσκοπος εἶναι δεμένος μέ τήν Ἐκκλησία, ὅπως εἶναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους οἱ σύζυγοι. Χωρίς τήν  θέλησί τους, μόνο μετά τόν θάνατό τους μποροῦν ν᾿ ἀπονακρυνθοῦν. Ἐάν ἕνας ἐπίσκοπος εἶναι ἔνοχος σέ κάτι ἀπέναντι στούς νόμους τῆς Ἐκκλησίας ἤ τῆς Πολιτείας, τότε θά ἀσχοληθῆ μέ τό θέμα αὐτό ἡ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου ἤ τό Δικαστήριο τῆς Χώρας πρός ἐκδίκασιν καί, ἐάν εὑρεθῆ ἔνοχος, μπορεῖ νά συνταξιοδοτηθῆ. Ἄλλη ὁδός γιά συνταξιοδότησι δέν ὑπάρχει».

5. Ἡ σχέσις μεταξύ τοῦ βασιλικοῦ παλατίου καί τοῦ πατριάρχου γινόταν πάντοτε μέσῳ τοῦ πανεπιστημιακοῦ καθηγητοῦ Ι.Δ.Στεφανέσκου, ὁ ὁποῖος ἦταν καθηγητής τοῦ βασιλικοῦ παλατίου καί ἐκεῖνο τόν καιρό κατοικοῦσε στό πατριαρχικό παλάτι, σάν ἕνας καλός φίλος τοῦ πατριάρχου Νικοδήμου. Συνεπῶς ἐξαρτᾶτο τό πᾶν γι᾿ αὐτόν ἀπό τήν σχέσι τοῦ Στεφανέσκου μέ τό Βασιλικό παλάτι.
Μία καλή ἡμέρα, παρουσιάσθηκε στόν πατριάρχη Νικόδημο ὁ γενικός εἰσαγγελεύς τοῦ δικαστηρίου τοῦ Βουκουρεστίου κ.Γεδεών Πετρέσκου, υἱός τοῦ πρώην ἀρχιερατικοῦ ἐπιτρόπου τῆς Μολδαβίας π.Ἀνθίμου Πετρέσκου καί πνευματικός υἱός τοῦ πατριάρχου. «Μακαριώτατε, ἀπευθύνθηκε πρός αὐτόν, ἡ ἡγεσία μοῦ ἀπέστειλε μήνυμα συλλήψεως τοῦ καθηγητοῦ Στεφανέσκου, ὁ ὁποῖος σᾶς συμβουλεύει νά μή δώσετε εὐνοϊκή γνωμοδότησι  γιά σχέδιο νόμου ἀπό τό Παλάτι. Καί ὁ πατριάρχης τόν ἐπέπληξε ἀμέσως: «Καμμία ἀνάμειξι δέν ἔχει ὁ καθηγητής Σταφανέσκου σ᾿ αὐτή τήν ὑπόθεσι, διότι εἶναι ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί ἐμένα νά μέ συλλάβουν». Ὁ εἰσαγγελεύς ἐπέστρεψε χωρίς ἀποτέλεσμα, ὁ καθηγητής δέν συνελήφθη καί τό σχέδιο διατάγματος μ᾿ αὐτή τήν αἰτία συνέχισε τήν θητεία του στό Παλάτι.

6. Μία ἡμέρα παρουσιάσθηκε στόν πατριάρχη ὁ καθηγητής Ἰ.Vasca, γενικός γραμματεύς τοῦ Ὑπουργείου Θρησκευμάτων γιά τήν ἀποπεράτωσι μερικῶν σπουδαίων κομμουνιστικῶν προβλημάτων. Εἰσῆλθε στόν θάλαμο τοῦ πατριαρχείου καί μετά ἀπό λίγο ἄνοιξε μέ δύναμι ἡ πόρτα τοῦ πατριαρχείου.
Ὁ καθηγητής Vasca μέ τόν χαρτοφύλακα καί τό καπέλλο του στό χέρι ἔτρεχε πρός τήν ἔξοδο, ἐνῶ ὁ πατριάρχης τόν ἐγκρίνιαζε ἀπό πίσω του. Βλέπω ὅλα αὐτά ἐγώ, διότι εὑρισκόμουν στόν διάδρομο τῆς εἰσόδου καί μοῦ ἔκανε νόημα: «Ἔλα πιό κοντά, πάρε καί διάβασε»!
Στό γραφεῖο τοῦ πατριάρχου ἦταν μία κόλλα χαρτί γραμμένη στήν γραφομηχανή ἀπό τόν ὑπουργό μέ μεγάλα καί  κυρτά γράμματα ἀπευθυνόμενα στόν βασιλέα, ὅτι ἦταν τό περιεχόμενο ἐκ μέρους τοῦ πατριάρχου, τό ὁποῖον περιληπτικά ἔγραφε τά ἑξῆς: «Κύριε, κατόπιν τῶν συναντήσεων τάς ὁποίας εἶχα μέ τά Μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, κατέληξα στό συμπέρασμα ὅτι τό σχέδιο νόμου, ὅσον ἀφορᾶ τήν συνταξιοδότησι τῶν βοηθῶν ἐπισκόπων μπορεῖ νά ἐγκριθῆ, ὁπότε μπορῶ νά δώσω εὐνοϊκή γνωμοδότησι γιά νά περάση στήν Βουλή γιά ψήφισι». Ὑπογραφή: Πατριάρχης Ρουμανίας. Ποιό ἦταν τό νόημα τοῦ ἐγγράφου αὐτοῦ;
Ὁ πατριάρχης Νικόδημος, ἔχοντας ἐμπιστοσύνη στούς συνεργάτες του, δέν ἐδιάβαζε πάντοτε τό κείμενο τῶν ἐγγράφων, τά ὁποῖα τοῦ προσεκόμιζαν γιά ὑπογραφή. «Τί εἶναι ἐδῶ»? τόν ἐρώτησε. Τοῦ εἶπε μέ συντομία τό περιεχόμενο καί νά ὑπογράψη. Γνωρίζοντας αὐτή την μέθοδο τοῦ Πατριάρχου, ὁ ὑπουργός ἔγραψε τήν διεύθυνσι πρός τόν βασιλέα ὅτι στέλλεται ἐκ μέρους τοῦ πατριάρχου, στόν ὁποῖον κατόπιν παρουσιάσθηκε μήπως καί ἐπιτύχει τήν ὑπογραφή του. Ὅταν κάποια στιγμή τό ἔγγραφό ὑπογράφθηκε καί ἐστάλη στό Παλάτι ὁ Βασιλεύς τό προώθησε σάν σχέδιο νόμου γιά τήν Βουλή.
Ὅταν ψηφίσθηκε νόμος τοῦ κράτους, ὁ πατριάρχης ἔλαβε γνῶσι, ἀλλά δέν μποροῦσε πλέον νά κάνη τίποτε.
Μετά ἀπ᾿ αὐτό τό πάθημά του ὁ πατριάρχης ἦταν προσεκτικός καί ἐδιάβαζε προσωπικά τήν διεύθυνσι πού προωριζόταν, πρίν τό ὑπογράψη.
Τότε ὁ καθηγητής  Vasca βλέποντας ὅτι ἀποκαλύφθηκε ἔτρεχε νά γλυτώση καί ἀπό πίσω ὁ πατριάρχης τόν κυνηγοῦσε μέ τίς φωνές του: «Εἶμαι ἐγώ σάν μία μαριονέτα του, πού ἤθελε νά μέ ξελογιάση ὁ ἀδιάντροπος»!
Ἀπό τότε δέν ἔγινε ἄλλη φορά προσπάθεια νά ξεγελάσουν τόν πατριάρχη καί μόνο, μετά τόν θάνατό του, ψηφίσθηκε ὁ νόμος γιά τήν συνταξιοδότησι τῶν βοηθῶν ἐπισκόπων.
Τά περιστατικά αὐτά ὁμιλοῦν μόνα τους καί δέν εἶναι ἀνάγκη νά τά σχολιάσουμε. Ὁ πατριάρχης Νικόδημος ἦταν γυιός χωριάτου ἀπό τό μολδοβεάνικο χωριό Πιπιρίγκ καί τά ἁγνά χαρακτηριστικά τοῦ ρουμάνου χωριάτου τοῦ διεμόρφωσαν αὐτή τήν ζωή νά εἶναι θερμός πατριώτης, νά εἶναι ὑπερήφανος διότι ἦτο ρουμᾶνος καί πιστός χριστιανός. Κρατοῦσε τό κῦρος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὡς Ἐκκλησίας τοῦ Ἔθνους.
Αὐτός ἦταν πατριάρχης τῆς Ρουμανίας καί ἔτσι ὑπέγραφε σέ ὅλα τά ἔγγραφα πάντοτε. Κατάλαβε ἀμέσως ὅτι τά μέτρα τά ὁποῖα ἔλαβε ἡ νέα κομμουνιστική ἡγεσία ἦταν μία ἐπιβουλή ἐναντίον τῶν ἁγιωτέρων ἰδανικῶν τοῦ ρουμανικοῦ λαοῦ: Πατρίδα καί Ἐκκλησία καί δέν ἦταν διατεθειμένος νά κάνη τήν παραμικρή ὑποχώρησι. Μ᾿ αὐτόν δέν ἦταν εὔκολο νά κάνουν διαπραγματεύσεις.

 ***

Μετάφρασις ἀπό μοναχό Δαμασκηνό Γρηγοριάτη.

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Ἐπιμέλεια κειμένου   Ἀναβάσεις