- Η Λιτάνευση της Εικόνας Άξιον Εστί, τη Δευτέρα του Πάσχα

Τη Δευτέρα του Πάσχα γίνονται λιτανείες στις Καρυές και τα Αγιορειτικά Μοναστήρια των θαυματουργών εικόνων και των ιερών λειψάνων, μετά από αγιασμό στη φιάλη.

Στην Αθωνική πρωτεύουσα λιτανεύεται η Παναγία του Άξιον Εστί.

Ο Γ. Αθάνας το 1926 στην εφημερίδα «Πολιτεία» σημειώνει: «Ένα από τα ωραιότερα έθιμα του θρησκευτικού βίου του Αγίου Όρους είναι οι Πασχαλινές λιτανείες. Όλα τα Μοναστήρια τελούν τη λιτανεία τους, άλλα τη δεύτερη και άλλα την Τρίτη ημέρα του Πάσχα. Γραφικότερη θρησκευτική τελετή δεν έχω δει. Θα μπορούσε να την ονομάσει κανείς καλογερικά Ανθεστήρια».

Η λιτάνευση της Παναγίας του Άξιον Εστίν συνεχίζεται ως τις μέρες μας με ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια και αποτελεί για την ήσυχη πολίχνη των Καρυών ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός. Τη διαδρομή της καθορίζει λεπτομερειακά τυπικό του 1508 κι εξακολουθεί να γίνεται σχεδόν απαράλλακτα ως σήμερα:

«Την Δευτέραν του Πάσχα μετά την θείαν Λειτουργίαν η εν τω Ναώ του Πρωτάτου φυλασσομένη εικών του Άξιον Εστί λιτανεύεται περί τας Καρυάς με τας ακολούθους στάσεις, καθ΄ ας γίνονται δεήσεις: Μετά την έξοδον εκ του Ναού πρώτη στάσις εις το αντιπροσωπείον της Μ. Ιβήρων, είτα το του Παντοκράτορος, εκείθεν εις την Μ. Κουτλουμουσίου και εφεξής εις το κελλίον Ιω. Του Θεολόγου, το των Εισοδίων (Πύργος Ραβδούχου), το των Αγ. Αποστόλων (Μ. Αλυπίου), τον Σταυρόν του ποτέ κελλίου του Χρυσοστόμου, τον της σκήτης Κουτλουμουσίου, τον του Αγ. Στεφάνου (αντιπροσωπείου Μ. Διονυσίου), τον του κελλίου Ευαγγελισμού, τον του περιπτέρου Καρυών, τον του Μεγ. Αντωνίου (άνωθεν του Σεραγιού), τον του αντιπροσωπείου της Μ. Ζωγράφου, μεθ΄ ο εις το αντιπροσωπείον της Μ. Χιλανδαρίου, το Τυπικαρειό, τα αντιπροσωπεία Μ. Ξηροποτάμου και Μ. Ρωσικού και τέλος εις την αίθουσαν του Πρωτάτου και τον ναόν αυτού. Εις τους σταθμούς τούτους-ως και νυν έτι εις τινας μόνον- εγίνετο υποδοχή μετά προσφοράς τοις λιτανεύουσιν άρτου, τυρού, λευκού οίνου κλπ, μετά δε την επάνοδον εις το Πρωτάτον άλλοτε παρετίθετο και Τράπεζα. Τω 1488 οι Διονυσιάται απέφυγον την υποδοχήν και εξύβρισαν τους λιτανεύοντας ως φάγους και πότας, αλλά την επαύριον χάλαζα κατέστρεψε τους κήπους και αμπελώνας του αντιπροσωπείου, οι δε Μοναχοί μεταβάντες εις την Μονήν των ανέφερον το γεγονός και ο εκεί εφησυχάζων Πατριάρχης Νήφων εκανόνισεν αυτούς. Παρόμοιον συνέβη και εις την Μ. Κουτλουμουσίου δις. Και το μεν πρώτον πειραταί έκαυσαν το εν Καλλιάργα νεώριον, το δε δεύτερον εκρημνίσθησαν η Τράπεζα και άλλα κτίρια της Μονής».

Όπως παρατηρεί ο Ιερομόναχος Ιουστίνος Σιμωνοπετρίτης, σήμερα η λιτανεία δεν περνάει πιά όπως άλλοτε από τον πύργο του Μακρή, περνάει όμως από το καινό Συνακτικό των Επιστατών, ενώ «σε κάθε κελλί διαβάζεται το σχετικό Ευαγγέλιο και ψάλλεται το τροπάριο του Αγίου, στο όνομα του οποίου τιμάται το κελλί».

Στη Μονή Κουτλουμουσίου η στάση έχει ιδιαίτερο χαρακτήρα, καθώς αναμένει ολόκληρη η μοναστική αδελφότητα, οι ιερομόναχοι ενδεδυμένοι και πολλοί προσκυνητές. Την Τρίτη της Διακαινησίμου λιτανεύεται σε ανταπόδοση από το Κουτλουμούσι στο Πρωτάτο, η Παναγία Φοβερά Προστασία του μοναστηριού.

Η πομπή της λιτανείας, χωρίς τίποτε το κοσμικό (μπάντες κλπ) έχει μεγαλοπρέπεια και γραφικότητα και, καθώς πραγματοποιείται μέσα στην ανθισμένη φύση και στο καταπράσινο περιβάλλον των Καρυών, είναι ένα γεγονός μοναδικό. Προπορεύεται ο μοναχός με το χειροτάλαντο κι ακολουθούν οι ψαλτάδες, οι ιερομόναχοι και οι ιεροδιάκονοι ντυμένοι, με τα θυμιατά οι τελευταίοι, ο επίσκοπος που προεξάρχει (τα τελευταία χρόνια οι υπάρχοντες στο Όρος Επίσκοποι σχολάρχες της Αθωνιάδος), ο Πρώτος με τους άλλους Επιστάτες, η Παναγία με ουρανία πάνω απ΄ αυτήν, μοναχοί και λαϊκοί με επικεφαλής τους εκπροσώπους της Πλιτικής Διοίκησης, της Αστυνομίας κλπ., που σπεύδουν στη λιτανεία με πολλή χαρά, αν και στο παρελθόν ελάχιστες υπήρξαν οι περιπτώσεις ολιγωρίας μοναχών να συμμετάσχουν στη λιτάνευση, που γνώρισαν την «οργή του Θεού». Πρέπει να σημειωθεί ότι στις Καρυές οι κελλιώτες καλλιεργούν συστηματικά κηπευτικά, οπωρικά κ.ά. και η λιτάνευση αποτελεί ευλογία για την ευδοκίμησή τους. Τον χαρακτήρα, άλλωστε, αυτόν έχει το έθιμο σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Πληροφορίες από:

Η καθημερινή ζωή στο Άγιον Όρος

Ι.Μ. Χατζηφώτη

εκδ. Δημ. Παπαδήμα, Αθήνα 1999

Οι φωτογραφίες είναι του φίλου Milovan Cvetic