Κήπος Χαρίτων Δαπόντε Καισάριος, Κήπος Χαρίτων Αθήνα 1880

Δαπόντε Καισάριος,

Κήπος Χαρίτων

Αθήνα 1880

Πηγή Αγιορειτική Βιβλιοθήκη

Σε ψηφιακή μορφή: http://athoslibrary.blogspot.gr

Εγκώμιον ερημιάς και μοναχικής διαγωγής (Καισάριος Δαπόντε)

Αξίζει να διαβάσετε ένα πολύ ωραίο ποίημα του μοναχού Καισαρίου Δαπόντε (18ος αι.), που αναφερέται στη διαμονή του στο Άγιο Όρος. Αλλά και εξίσου ωραία είναι η μελοποίηση του ποιήματος που έγινε από τον Χρίστο Τσιαμούλη, μπορείτε να ακούσετε και το τραγούδι.

«Εγκώμιον ερημιάς και μοναχικής διαγωγής»

Και πότ’ ελιές εφύτευα, πότ’ αχλαδιές δε πάλιν

πότε μηλιές, αμυγδαλιές, με δόξαν μου μεγάλην,

πότε δε και λαχανικά, πρασάκια και σκορδάκια

κι εχαίρομουν στα χώματα, καθώς συ στα φλωράκια.

Και ήμουν προς τον Κύριον όλο ευχαριστία

και είχε μιαν ηδονήν άρρητον η καρδία,

ο τόπος να μοσκοβολά, τα δέντρα να μυρίζουν

και τα πουλάκια και αυτά να σε κλωθογυρίζουν.

Να ψάλεις συ το ψαλτικό, να κελαδούν εκείνα

και με διάφορα η γη λουλούδια και κρίνα,

ετούτα να ευφραίνουσιν την όρασιν, τα μάτια,

θυμούμαι τα και καίγομαι και γίνομαι κομμάτια.

Μέσα εις ένα βρισκόμουν εγώ κήπον χαρίτων,

σ’ ένα παράδεισον τρυφής, αυτό αλήθεια ήτον.

(…) για τούτο και με δίκαιον σε ονομάζουν όλοι

της Παναγίας Δέσποινας Κήπον και Περιβόλι.

Μπορείτε να ακούσετε το τραγούδι από το CD του Χρίστου Τσιαμούλη «Άθως ο εμός»: Egomion erimias
Λίγα βιογραφικά στοιχεία για τον Καισάριο Δαπόντε:
Ο Κωνσταντίνος -ο μετέπειτα μοναχός Καισάριος- Δαπόντες ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές του 18ου αι. Γεννήθηκε στη Σκόπελο το 1713/14. Το 1731 μετά από μία σύντομη παραμονή στην Κωνσταντινούπολη πήγε στο Βουκουρέστι όπου σπούδασε. Αργότερα πήγε στο Ιάσιο, όπου και εγκαταστάθηκε εργαζόμενος ως γραμματέας του ηγεμόνα Κωνσταντίνου Μαυροκορδάτου. Μέχρι το 1747 ήταν ο γραμματέας και του νέου ηγεμόνα της Μολδαβίας, Ιωάννη Μαυροκοδράτου. Απέκτησε πλούτη και προβιβάστηκε στο αξίωμα του καμινάρη. Το 1753, αφού πέθανε η γυναίκα του και η κόρη του, αποφάσισε να ακολουθήσει τον μοναχικό βίο. Πήρε το όνομα Καισάριος και, αφού έζησε για τρία χρόνια στη νήσο Πιπέρι, απέναντι από τη Σκόπελο, και στη μονή Ευαγγελίστριας της Σκοπέλου, το 1757 ταξίδεψε στο Άγιον Όρος και εγκαταστάθηκε στη Μονή Ξηροποτάμου. Τα επόμενα χρόνια περιόδευσε σε περιοχές της Ελλάδας και στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες για να συγκεντρώσει χρήματα για τη Μονή. Επέστρεψε στο Άγιο Όρος το 1765 και έμεινε στις Μονές Ξηροποτάμου και Κουτλουμουσίου μέχρι το 1778, όταν επέστρεψε στην Μονή Ευαγγελίστριας στη Σκόπελο μέχρι το 1784. Εκείνη τη χρονιά επέστρεψε στη Μονή Ξηροποτάμου και λίγους μήνες μετά, στις 4 Δεκεμβρίου 1784, κοιμήθηκε εν Κυρίω.
Η ζωή του εξιστορήθηκε από τον ίδιο στο έμμετρο αφήγημα Κήπος Χαρίτων που γράφτηκε το 1768 και απευθύνεται στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο τον Φιραρή. Ήταν πολυγράφος συγγραφέας. Τα έργα του αριθμούν πολλές χιλιάδες δεκαπεντασύλλαβους στίχους, με περιεχόμενο θρησκευτικό, χρονογραφικό, ή αυτοβιογραφικό και γενικά με ηθικοδιδακτικές προθέσεις. Τύπωσε ο ίδιος αρκετά βιβλία του αλλά άλλα έμειναν ανέκδοτα σε χειρόγραφα.
Κάποια από τα σημαντικότερα έργα του είναι: Καθρέπτης γυναικών, Χρηστοήθεια, Τράπεζα πνευματική, Λόγοι πανηγυρικοί, Κανών περιεκτικός πολλών εξαιρέτων πραγμάτων, Κήπος Χαρίτων, Χρονογράφος, Γεωγραφική Ιστορία, Δακικαί Εφημερίδες.

Τιμή στον καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη

Ξεκίνησε χθες, Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2014 το διήμερο διεθνές επιστημονικό συνέδριο προς τιμήν και μνήμην του Καθηγητή της Λειτουργικής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Ιωάννη Φουντούλη με τίτλο: «50 χρόνια λειτουργικής έρευνας και διακονίας»

Το πρωί τελέστηκε  θεία λειτουργία και αρχιερατική επιμνημόσυνη δέηση από τον Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμο και τους Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτες πρ. Ερζεγοβίνης Καθηγητή κ. Αθανάσιο Γιέφτιτς και Αρκαλοχωρίου Καθηγητή κ. Ανδρέα Νανάκη, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Το συνέδριο πραγματοποιείται με την παρουσία καταξιωμένων επιστημόνων και πολλών κληρικών.

Την αυλαία των εισηγήσεων άνοιξε ο πρωτοπρ. π. Αλκιβιάδης Καλύβας με θέμα: Η Ορθόδοξη Λατρεία στη Διασπορά. Η περίπτωση της Αμερικής, και ο Καθ. Βασίλειος Groen με θέμα: Οι αποφάσεις της Β” Βατικανείου Συνόδου για τη θεία λατρεία-Προβληματισμοί.

Στη συνέχεια ανέβηκε στο βήμα ο Μητροπολίτης πρ. Ερζεγοβίνης Καθηγητής Αθανάσιος Γέφτιτς ο οποίος μίλησε για τη συμβολή του Καθηγητή Ι. Μ. Φουντούλη στη λειτουργική πράξη της Σερβίας, ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Ελισσαίος αναφέρθηκε στην «Αθωνική λειτουργική παράδοση στο έργο του Ι. Μ. Φουντούλη». Κοινός τόπος των εισηγήσεων ήταν η άποψη ότι ο Ιωάννης Φουντούλης υπήρξε από τους μεγαλύτερους λειτουργιολόγους, που επέμενε να υποστηρίζει τον προσήκοντα σεβασμό προς τα ουσιώδη και την ανάγκη να διακρίνονται από τα περιπτωσιακά και τυχαία, με κριτήριο τις ποιμαντικές ανάγκες και τον περιρρέοντα μεταβαλλόμενο κόσμο.

Οι εισηγήσεις προκάλεσαν ενδιαφέρουσα συζήτηση κυρίως ως προς το θέμα της αποδόσεως των λειτουργικών κειμένων στη ζωντανή γλώσσα του εκκλησιαστικού πληρώματος και τα νέα προβλήματα που αναφύονται, όπως φαίνεται και από την πρακτική της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας,  ύστερα από τις σχετικές αποφάσεις της Β” Βατικανείου Συνόδου.

Η μέρα έκλεισε με τις εσπερινές εισηγήσεις οι οποίες κινήθηκαν σε επίπεδο σεμιναριακό και άγγιξαν θέματα ιστορίας της λατρείας, λειτουργικής μουσικής και τέχνης. Αναμένονται οι σημερινές συνεδρίες με πολύ ενδιαφέρον και η καταληκτήρια συνεδρία με την παρουσίαση του τόμου προς τιμήν του μεγάλου δασκάλου της λειτουργικής.

Ο Ηγούμενος της Ι.Μ. Σίμωνος Πέτρας Αρχ. Ελισαίος

Ο Επίσκοπος πρ. Ερζεγοβίνης Καθηγητής Αθανάσιος Γέφτιτς

Βασίλειος μοναχός Βιγλιώτης (1889 - 1980)

Υπήρξε μόνιμος νοσταλγός του Θεού. Γεννήθηκε στην ένδοξη Αδριανούπολη το 1889. Τα λίγα γράμματα που έμαθε του ήταν αρκετά για τον αγιασμό και τη σωτηρία του. Με την ευχή των γονέων του ήλθε στο Περιβόλι της Παναγίας. Μετέβη στη Λαυριώτικη Βίγλα, στο ερημικό ησυχαστήριο του Αγίου Βασιλείου, στην υπακοή του αυστηρού Γέροντος Χαρίτωνος. Μετά τριετή δοκιμασία ο Γέροντάς του τον κείρει μοναχό και από Εμμανουήλ τον ονομάζει Βασίλειο, στ’ όνομα του μεγάλου άγιου του ησυχαστηρίου τους. Ο νεαρός μοναχός δείχνει προθυμία και αντοχή στους ασκητικούς αγώνες. Μιμητής αρχαίων ασκητών στην ξενιτεία, την ακτημοσύνη, την αγρυπνία, τη νηστεία, το χαροποιό πένθος, την κατάνυξη, τη συνεχή της σαρκός βία. Σε μία Λειτουργία του ναϋδρίου τους -είχαν καλέσει ιερέα εκεί- μόλις ο Γέροντας του μετάλαβε των αχράντων Μυστηρίων, επέστρεψε στο στασίδι του και χαμογελώντας ανεπαύθη αιώνια τον ύπνο των δικαίων. Με τη συνδρομή συνασκητών του, ο Βασίλειος κήδεψε κι έθαψε τον σεβάσμιο Γέροντά του. Μετά λίγα χρόνια αναχώρησε για την Πελοπόννησο.

Ιάκωβος ιερομόναχος Βιγλιώτης (1872 - 1955)

Ήταν από τη Χειμάρα της Β. Ηπείρου. Τελείωσε το Γυμνάσιο Ιωαννίνων. Στον πόλεμο του 1912-13 υπηρέτησε στον ελληνικό στρατό. Στο Άγιον Όρος όταν ήλθε, πήγε πρώτα στη Βατοπεδινή σκήτη του Αγίου Δημητρίου. Δεν αναπαύθηκε εκεί και μετέβη στην ησυχαστι­κή Βίγλα της Μ. Λαύρας σ’ ένα καλύβι δίχως ναό. Με υπεράνθρωπους κόπους, μεταφέροντας υλικά από πολύ μακριά, κατάφερε να κτίσει ναό των Αγίων Τριών Ιεραρχών.

Ο Γέροντας Ιάκωβος ήταν ηθελημένα πάμφτωχος. Το καλύβι του ήταν ένα μικρό κελλί. Για στρώμα του είχε μία μπάλα από άχυρα. Είχε και άλλη μία για κάποιο σπάνιο επισκέπτη του. Εκεί αναπαυόταν με σκέπασμα την κάπα του. Για τον επισκέπτη του είχε φυλαγμένη μια παλιά κουβέρτα.

Το καθημερινό του γεύμα ήταν λίγα χόρτα με τριμ­μένο παξιμάδι. Προσφάι του είχε και καμιά ελιά. Το ίδιο φαγητό είχε και για τους ξένους. Κάθε πρωί έδενε την αχυρόμπαλα και την έβαζε στη γωνιά της.

Ο Κύριος, όχι μόνο αντικαθρεφτίζεται μέσα στην καθαρή καρδιά, αλλά την κάνει και κατοικία Του Από τον βίο του Οσίου στάρετς Βαρσανουφίου της Όπτινα

Δόκιμος ακόμα, μια καλοκαιριάτικη νύχτα περπατούσα ανάμεσα στους κήπους της Σκήτης. Μόνος με μόνο τον Θεό. Πλησιάζοντας την μεγάλη λίμνη βλέπω τον μεγαλόσχημο π. Γεννάδιο. Από τότε πού πέρασε τον κατώφλι της Σκήτης είχαν περάσει 62 ολόκληρα χρόνια.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του δεν έβγαινε καθόλου από την Σκήτη. Είχε λησμονήσει εντελώς τον κόσμο. Στεκόταν ακίνητος με τα μάτια καρφωμένα στο νερό. Με τρόπο διακριτικό, για να μην τον τρομάξω, έκαμα αισθητή την παρουσία μου. Τον πλησίασα, και τον ερώτησα: - Τί κάνεις εδώ, πάτερ; - Κοιτάζω τον νερό. - Και τί βλέπεις; - Εσύ, δεν βλέπεις τίποτα; - Απολύτως, τίποτα. - Μέσα από τον νερό βλέπω την σοφία του Θεού. Γνωρίζεις πολύ καλά, πώς είμαι άνθρωπος ολιγογράμματος. Το μόνο πού κατάφερα και έμαθα στην ζωή μου είναι να διαβάζω τον Ψαλτήρι.Ο Κύριος όμως, δεν με αφήνει στο σκοτάδι, αλλά μου φανερώνει τον άγιο θέλημά Του· σε μένα, τον ταπεινό δούλο Του. Πολλές φορές εκπλήσσομαι πού άνθρωποι μορφωμένοι δεν κατανοούν μερικά άπλα θέματα της πίστεως. Βλέπεις; Όπως όλος αυτός ο ουρανός με τα άστρα αντικαθρεφτίζεται μέσα στο νερό, έτσι και ο Κύριος, όχι μόνο αντικαθρεφτίζεται μέσα στην καθαρή καρδιά, αλλά την κάνει και κατοικία Του. Ένα πράγμα σου λέω. Η χαρά και η μακαριότητα πού αισθάνεται η ψυχή του ανθρώπου πού φρόντισε να καθαρίσει την καρδιά του, δεν περιγράφεται. Τα λόγια του Χριστού «μακάριοι οι καθαροί τη καρδία» δεν είναι τυχαία! Ανάμεσα και γνωρίζω πόσο απαραίτητο είναι στον άνθρωπο να έχει καρδιά καθαρή, όμως, τόσα χρόνια αγωνίζομαι και ακόμη δεν τον έχω κατορθώσει.  Μήπως, μπορείς εσύ να μού εξηγήσεις, τί σημαίνει καρδιά καθαρή;

- Πάτερ, τί υψηλά πράγματα ζητάς από εμένα; Τέτοιες εμπειρίες δεν έχω! Το μόνο πού έχω καταλάβει, και αυτό μόνο από διάβασμα, είναι, πώς η καθαρότητα της καρδιάς ταυτίζεται με την πλήρη απάθεια. Όποιος την έχει κάνει κτήμα του είναι ξένος σε κάθε πάθος.
-Όχι! Αυτός πού λες δεν επαρκεί. Δεν φτάνει να πλύνεις το ποτήρι. Πρέπει και να τον γεμίσεις με νερό, διαφορετικά δεν έχει καμία άξια. Όταν ο άνθρωπος αγωνιστεί να ξεριζώσει από μέσα του τα πάθη, οφείλει να γεμίσει τον χώρο της καρδιάς του με τις αντίστοιχες αρετές. Μόνο τότε μπορεί να λέει ότι απέκτησε καθαρή καρδιά.
- Πάτερ Γεννάδιε, πιστεύεις ότι θα πας στον παράδεισο; - Σε ένα μόνο πιστεύω και ελπίζω: στο έλεος του Θεού- είπε με βεβαιότητα ο π. Γεννάδιος.
- Μα σύ λες, πώς μόνο οι καθαροί στην καρδιά θα δουν τον Θεό· και σύ ο ίδιος τον ομολογείς, ότι καθαρή καρδιά δεν έχεις. Τί μου λες τώρα; - Εγώ καλά σου τα λέω. Σύ δεν κατάλαβες σωστά. Ξεχνάς το έλεος του Θεού. Το έλεος του Θεού τα αναπληρώνει όλα. Είναι απέραντο και ανεξάντλητο. Πιστεύω ακράδαντα, ότι ο πολυεύσπλαχνος Κύριος δεν θα με απορρίψει και εμένα, πού είμαι και καλόγηρος. Πίστη. Πίστη μας χρειάζεται. Πίστη και ελπίδα σε Εκείνον πού σταυρώθηκε για μας· αντί για μας· στην θέση μας. Ο Θεός Πατέρας πού από απέραντη αγάπη μας έδωσε τον Υιό Του, δεν θα μας δώσει και τον παράδεισο;
Ω, πόσοι αδελφοί, με τέτοια βαθειά πίστη, ζουν ανάμεσα μας, κρυμμένοι από τα μάτια των πολλών χωρίς ποτέ να δίνουν την παραμικρή εντύπωση «χαρισματούχου» γέροντα. Και όμως έχουν τόσο βαθειά πνευματική ζωή. Και μόνο με την συνομιλία μαζί τους, ανακαλύπτεις την ομορφιά της καλλιεργημένης ψυχής τους.

ΟΣΙΟΣ ΣΤΑΡΕΤΣ ΒΑΡΣΑΝΟΥΦΙΟΣ ΤΕΥΧΟΣ Γ ΕΚΔΟΣΗ Ι.Μ. ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ ΠΡΕΒΕΖΗΣ/πηγή

ΟΙ ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΟΝ ΑΓΙΑΣΜΕΝΟ ΓΕΡΟΝΤΑ π. ΙΑΚΩΒΟ ΤΣΑΛΙΚΗ

«... Ὅλα τά παιδάκια πήγαιναν σχολεῖο μιά φορά τήν ἡμέρα. Τό Ἰακωβάκι πήγαινε δύο. Τό ἀγαποῦσε πολύ, γιατί τό σχολεῖο του στά πρῶτα χρόνια ἤτανε κι Ἐκκλησία, τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς.
Ἀργά τό ἀπόγευμα πήγαινε κι ἄναβε τά καντήλια. Πήγαινε μόνο του τό παιδί καί τοῦ ἄρεσε νά μένει μέχρι τό νύχτωμα. Προσευχότανε ὅσο ἤξερε κι ὅσο μποροῦσε. Ἔπειτα ἔπαιρνε τόν κατήφορο γιά τό σπίτι, ἀφήνοντας τό δάσος μέ τά πεῦκα. Ἕνα ἀπόγευμα ὅμως, θά᾽ τανε τότε ὀκτώ-ἐννέα ἐτῶν, ἐκεῖ πού προευχότανε τοῦ ἐμφανίστηκε ὁλοζώντανη ἡ ἁγία Παρασκευή ὡς μοναχή, ὅπως ἤτανε στήν εἰκόνα. Τό παιδί τρόμαξε, τό ᾽βαλε στά πόδια κι ἔφτασε λαχανιασμένο στό σπίτι. Οὔτε γύρισε νά κοιτάξει πίσω ἀπό τόν φόβο του. Ξαναπῆγε ἄλλη μέρα ν᾽ ἀνάψει τά καντήλια καί τοῦ ἐμφανίστηκε πάλι. Καί πάλι τρόμαξε. Ἔφυγε τρέχοντας τόν κατήφορο, μά ἡ Ἁγία βγῆκε ἀπό τό ναό, μίλησε γλυκά καί καθησύχασε τό παιδάκι. Αὐτό, τώρα, σταμάτησε νά τρέχει, γύρισε να δεῖ ποιός τοῦ μιλοῦσε. Ἡ Ἁγία τοῦ ἐξήγησε ποιά εἶναι, τοῦ ᾽πε νά μή φοβᾶται, καί τό Ἰακωβάκι ἀνέβηκε δειλά δειλά πάλι πρός τό ἐκκλησάκι. Ἔκατσε κοντά της καί τήν ἄκουσε προσεκτικά. Ἡ ἐμφάνιση τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς ἐπαναλήφθηκε πολλές φορές. Τό Ἰακωβάκι συνήθισε καί δέ φοβότανε πιά. Καθόσανε δίπλα δίπλα καί μιλάγανε... τέτοια οἰκειότητα καί ἀφελή παρρησία ὁ μικρός! Σέ μία ἀπό τίς πρῶτες ἐμφανίσεις της ἡ Ἁγία, ὅταν εἶχε ξεθαρρέψει ὁ μικρός, τοῦ εἶπε:

– Τί θέλεις, Ἰάκωβέ μου, νά σοῦ χαρίσω γιά τίς προσευχές πού κάνεις καί πού περιποιεῖσαι τό σπίτι μου;

Αθανάσιος ιερομόναχος Ζωγραφίτης

Αθανάσιος ιερομόναχος Ζωγραφίτης (1869-1920) 

(Φωτογραφία: Αυτοπορτρέτο, 1910)

Αθανάσιος ιερομόναχος Ζωγραφίτης (1869-1920) 

(Φωτογραφία: Αυτοπορτρέτο, 1910)

Αθανάσιος ιερομόναχος Ζωγραφίτης (1869-1920) 

(Φωτογραφία: Αυτοπορτρέτο, 1910)

Ο ιερομόναχος Αθανάσιος, κατά κόσμον Ανδρέας, του Στογιάν και της Σίρμα, γεννήθηκε στη Δίβρη (Debar) το έτος 1869. Στη μονή Ζωγράφου μόνασε το 1892. Υπηρέτησε ως εκκλησιάρχης και υπήρξε η ψυχή του φωτογραφικού εργαστηρίου της μονής, στην περίοδο 1896-1920. Το διασωθέν φωτογραφικό έργο αποδεικνύει την αξία του ως καλού φωτογράφου.

Αναρτήθηκε από Antonios στις 16:53

Ο Ορθόδοξος Μοναχισμός κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη

Φωτό:athosmount.blogspot.gr

 Το κείμενο που ακολουθεί είναι από την εισήγηση του σεβαστού Γέροντα στο Α´ Επιστημονικό Συνέδριο «Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: η ζωή και η διδασκαλία του», το οποίο διωργανώθει(και διεξήχθει από το Ιερό κοινόβιο του Αγίου Νικοδήμου στις 21-23 Σεπτεμβρίου 1999. Πηγή: «ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, ο πελώριος σμάραγδος»
Προ ετών Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής, αναφερόμενος στον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, τον χαρακτήρισε ως ένα ευφυή μοναχό. Άραγε ο άγιος Νικόδημος ήτο μόνο ένας ευφυής μοναχός και όχι ένας άγιος και σοφός κατά κόσμον και κατά Θεόν μοναχός και μία αληθινή πατερική μορφή;
Έτερος Καθηγητής προ ολίγων ετών προσήψε βαρύτατες κατηγορίες κατά του Αγίου, χαρακτηρίζοντάς τον ως ηθικιστή και ως υπεύθυνο για την επικράτηση στην νεοελληνική κοινωνία του δυτικού πνεύματος. Στις κατηγορίες αυτές απήντησε η Ιερά Κοινότης του Αγίου Όρους με εμπεριστατωμένο κείμενό της.
Οφείλονται άραγε οι απόψεις αυτές σε άγνοια της χαρισματούχου προσωπικότητας και του έργου του Αγίου η σε εσφαλμένες και μη ορθόδοξες θεολογικές προϋποθέσεις; Τους Αγίους δεν μπορούμε να τους δούμε σωστά, εάν δεν προσπαθούμε να ζούμε κατά τον τρόπο η το πνεύμα της ιδικής των ζωής. Ποιός από αυτούς που συμμετέχοντας στις αγιορείτικες αγρυπνίες θα ακούσει τους λόγους του Αγίου στους Αθωνίτες Πατέρες και στους Νεομάρτυρες και τις Ακολουθίες που γι αυτοὺς έγραψε, δεν θα νιώσει την αγιότητα και την άνωθεν σοφία του Αγίου μας και δεν θα ευχαριστήση τον Θεόν, που χάρισε στην Εκκλησία Του στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς ένα τέτοιον πατέρα και διδάσκαλο;
Έπρεπε λοιπόν να μελετηθεί και να παρουσιασθή η προσωπικότης και το έργο του Αγίου. Όχι γιατί ο Άγιος έχει ανάγκη να τιμηθεί και αποκατασταθεί. Αλλά γιατί εμείς έχουμε ανάγκη να τοποθετηθούμε σωστά απέναντί του για την ιδική μας ορθή πορεία και σωτηρία.
Οφείλουμε χάριτας στην ομώνυμη του Αγίου ευλογημένη Ιερά Μονή για την πρωτοβουλία της να οργανώση το σεμνό αυτό Συνέδριο.
Ο άγιος Νικόδημος υπήρξε προ πάντων ένας ταπεινός, γνήσιος, αληθινός, άγιος μοναχός. Πίστευε βαθιά στην αξία της μοναχικής ζωής και την έζησε, αφ ἧς ήλθε στο Άγιον Όρος μέχρι την μακαρία τελευτή του, με αδιάκοπο ζήλο και συνέπεια.
Έφθανε το παράδειγμα της αγίας μοναχικής του ζωής, για να είναι υποτύπωσις και στηλογραφία κάθε ορθοδόξου μοναχού. Όμως, επειδή έλαβε πλούσια τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, «έρρευσαν εκ της κοιλίας αυτού ποταμοί ύδατος ζώντος» (πρβλ. Ιω. ζ´, 38) και «εξηρεύξατο η καρδία του λόγους αγαθούς» (πρβλ. Ψαλμ. 44) περί της εις Χριστόν πίστεως, της εν Χριστώ ζωής και της μοναχικής πολιτείας.
Ας αντλήσομε και εμείς, Πατέρες και αδελφοί, από τους λόγους αυτούς νάματα καθαρά, τα οποία είθε δι ευχών του Αγίου και δι ευχών σας να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε βαθύτερα και να βιώσουμε την χριστιανική και μοναχική μας πολιτεία.
Α´. Ο άγιος Νικόδημος θαυμαστής, εραστής και διαπρύσιος κήρυξ της μοναχικής πολιτείας.
Αφ ότου ως νέος γνώρισε τους οσίους Γέροντες Σίλβεστρο, Αρσένιο, Γρηγόριο και Νήφωνα, ο θείος πόθος πυρπόλησε την καρδιά του για την ισάγγελον ζωή των μοναχών. Τόσος ήταν ο ένθεος ζήλος του, ώστε του ήταν αδύνατον να παραμείνη και μία ακόμη στιγμή στον κόσμο, όπως φαίνεται από το περιστατικό που έλαβε χώρα στο λιμάνι της Νάξου την ημέρα της αναχωρήσεώς του για το Άγιον Όρος.
Όταν γράφη για το κάλλος της παρθενίας και της μοναχικής ζωής, δεν φείδεται λέξεων και εκφράσεων για να το περιγράψει:
«Τι άλλο ποθεινότερο, ωσάν το να μιμείται τινάς επί γης των Αγγέλων την πολιτείαν; Τι άλλο ερασμιώτερο η μακαριστώτερο, ωσάν το να είναι τινάς ενωμένος με τον αγαπητόν του Θεόν δια της αγάπης και της αδιάλειπτου εν καρδία προσευχής, ήτις ξεύρει να αποκτάται δια μέσου της ησυχίας; Και πότε μεν να φωνάζει με τον Παύλον «τις ημάς χωρίσει από της αγάπης του Χριστού…» και τα εξής• πότε δε με τον θεοφόρο Ιγνάτιο «ο εμός έρως εσταύρωται…»;.
Όταν στις διδαχές του προς τους εν τω κοσμώ Χριστιανούς υποχρεώνεται να συγκρίνει την μοναχική ζωή με άλλους τρόπους χριστιανικής ζωής, αυτός ο εραστής της μοναχικής ζωής γράφει:
«Διατί να μη διάλεξης την παρθενική ζωήν των μοναχών, η οποία είναι η πλέον καλλίτερα, η πλέον αγιότερα και η πλέον μακαριότερα από όλας τας άλλας ζωάς των υπανδρεμένων;».
Όταν πάλιν ερμηνεύει τον αναβαθμό του πλ. α ήχου: «τοις ερημικοίς ζωή μακαρία εστι, θεικώ έρωτι πτερουμένοις», γράφει:
«μακαρία δε είναι η ζωή των ερημιτών. ..διατί αυτοί πτερούνται προς τον Θεόν με ένα διάπυρον, με ένα υπερβολικόν, και με ένα επιτεταμένον έρωτα».
Χρησιμοποιεί επίθετα που αποκαλύπτουν τον θείο έρωτα της ιδικής του ψυχής και την αγάπη του για την ερημία. Γι αη\υτὸ κάνει την πολύ ορθή παρατήρηση:
«Αλλ ουδὲ είπεν ο Μελωδός ότι οι ερημίται ερώσι τον Θεόν, αλλ ὅτι πτερούνται με τον θεϊκόν έρωτα».
Β. Οι απόψεις του αγίου Νικοδήμου περί της ασκητικής ζωής στην επιστολή «Απολογία περί Μοναχισμού».
Συστηματικότερα εκθέτει τις απόψεις του περί της μοναχικής ζωής ο Άγιος στην εν λόγω επιστολή. Την είχε στείλει σε κάποιον Θωμά, σπουδαστή στην Βιέννη, ο οποίος είχε διατελέσει μαθητής του αοιδίμου διδασκάλου, αγίου Αθανασίου του Παρίου, και εκ Βιέννης είχε γράψει κατά της μοναχικής ζωής. Ο άγιος Νικόδημος, εκ συμπαθείας προς τον υπεραλγούντα άγιο Αθανάσιο, στον οποίο ο νεαρός Θωμάς είχε υποσχεθεί να γίνη μοναχός, και εξ αγάπης προς τον πλανηθέντα αυτόν σπουδαστή, έγραψε διεξοδική ανασκευή των εξής κατά του μοναχισμού απόψεων που περιείχοντο στο γράμμα του Θωμά:
α) Ότι δεν υπάρχει χειρότερο και ολεθριώτερο πράγμα από την ασκητική ζωή.
β) ότι οι ερημίται δεν άφησαν συγγράμματα αληθείας και δεν ωφέλησαν μήτε εαυτούς μήτε τον κόσμο,
γ) ότι η νηστεία δεν έχει ικανά ερείσματα στην Αγία Γραφή,
δ) ότι η ασκητική κακοπάθεια δεν τιμά τους ασκητές, αλλά τους κατατάσσει με τα άλογα ζώα. Και,
ε) Η παρθενία των μοναχών προσκρούει στην εντολή του Θεού για την αύξηση του γένους και στην ευλόγηση του γάμου από τον Κύριο εν Κανά.
Ο άγιος Νικόδημος, έναντι των απόψεων αυτών εκθέτει τα εξής:
α) οι όσιοι Πατέρες με την άσκησή τους στην έρημο έφθασε σε τελεία ένωση με τον Θεό. Έτσι αληθινά ωφέλησαν τον εαυτό τους. Αλλά και με την προσευχή τους εξιλέωναν τον Θεό για τις αμαρτίες του κόσμου και παντοιοτρόπως ευεργετούσαν τους ανθρώπους, επιστρέφοντες τα πλήθη στην θεογνωσία. Άφησαν επίσης συγγράμματα απαράμιλλου αξίας και αιωνίου κύρους, όπως τα ασκητικά του Μεγ. Βασιλείου, η Κλίμαξ, η Φιλοκαλία κ. α. Ακόμη και οι Κανόνες των Ιερών Συνόδων είναι εν τινι μέτρω έργο των οσίων μοναχών, εφ ὅσον σ αὐτὲς παρίστατο και μοναχοί και ασκητές.
β) Την νηστεία θεσμοθέτησε ο Θεός στον Παράδεισο της Εδέμ, φύλαξαν Ιουδαίοι και εθνικοί, και επανανομοθέτησε ο Κύριος νηστεύσας 40 ημέρες στην έρημο. Ο σκοπός της νηστείας είναι να καθαρθεί ο άνθρωπος από την παχύτητα των παθών, ώστε ο νους να λεπτυνθεί και να γίνη επιτήδειος για την πνευματική εργασία.
γ) Με την ασκητική κακοπάθεια τιθασεύονται οι εμπαθείς ορμές και ο νους ελεύθερος από την αιχμαλωσία των παθών ημπορεί να αδολέσχη στα πνευματικά νοήματα. Με αυτήν οι μοναχοί αγωνίζονται να μιμηθούν την πολιτεία των Αγγέλων. Η πολύωρος προσευχή στον ναό, η μονολόγιστος ευχή, δεν είναι βατολογία αλλά έλλογος συνομιλία με τον Θεό. Το γυμνητεύειν είναι εκούσιος μίμησις του γυμνωθέντος επί του Σταυρού Κυρίου. Η αγρυπνία προσφέρει στην ψυχή χερουβικούς οφθαλμούς για να θεωρεί τον Θεό. Η πείνα, τέλος, και η δίψα γυμνάζουν τον νου να ηγεμονεύει επί των αλόγων ορέξεων αντί να κυριαρχείται από αυτές.
δ) Την παρθενία τίμησε ο Κύριος, ο οποίος γεννήθηκε παρθένος εκ παρθένου Πατρός κατά την άναρχο Θεία Του γέννησι και εκ της αειπαρθένου Μητρός Του κατά την εν χρόνω δευτέρα Του γέννησι. Την παρθενία τίμησαν οι άγιοι Απόστολοι, όπως ο επιστήθιος μαθητής Ιωάννης και ιδιαιτέρως ο μέγας Παύλος, ο οποίος ήθελε και οι έχοντες γυναίκα να ζουν ως μη έχοντες, διότι παράγει το σχήμα του κόσμου. Η παρθενία είναι μίμησης της μακάριας ζωής των πρωτοπλάστων προ της πτώσεως.
Κατακλείων την επιστολή του ο άγιος Νικόδημος επισημαίνει τα αίτια της κακής αλλοιώσεως και της κατά του μοναχισμού πολεμικής του σπουδαστού της Βιέννης. Μεταξύ των άλλων και την απειρία της ομορφιάς και γλυκύτητας της μοναχικής ζωής, περί της οποίας γράφει:
«Αχ, αδελφέ μου• πιστευσόν μοι εξ αγάπης και αληθείας λέγοντι, ότι αν ο Θεός ήθελε σε καταξίωση να έλθεις να καθίσεις όχι πολύ, αλλά μόνο δυό χρόνους, και οπωσούν να έλθη ο νους σου εις εαυτόν εκ του κάτωθεν διασκορπισμού και περιπλανήσεως, βεβαιότατα ήθελες ευχαριστής κάθε ώραν με γλυκύτατα δάκρυα τον άγιον Θεόν, ήθελες ελεεινολογήσεις τους χρόνους όπου πέρασες εις την ματαιότητα…».
Δεν παραλείπει μάλιστα στο τέλος να τον προτρέψει στην μοναχική ζωή για να εκπλήρωση την πρώτη του υπόσχεση:
«Φαντάσου πάντοτε και συλλογίσου την καλογερική ζωήν ως μέγα τι πράγμα και ουράνιον… Τοιαύτης ευτυχίας και δόξης επιτυχείν πόθησον, αδελφέ, και καταλιπών την αυτόθι Πεντάπολιν (εννοεί την Βιέννη), φεύγε ως ο Λωτ εις το όρος τούτο το Σηγώρ, τον λιμένα της σωτηρίας, τον ευανθή της Θεοτόκου παράδεισον, να ενδυθείς το μοναχικό σχήμα και να αποδώσεις τω Κυρίω τας ευχάς σου, ίνα και Θεόν και Αγγέλους και Αγίους χαροποίησης…εξαιρέτως δε τον ιερόν σου διδάσκαλο και πάντας ημάς τους εν Χριστώ σου αδελφούς».
 Γ. Η μοναχική ζωή κατά τον άγιο Νικόδημο.
Ο άγιος Νικόδημος αγάπησε την τελεία μοναχική ζωή, όπως αυτή αποκρυσταλλώθηκε στην Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών. Ουδέποτε φαίνεται να επηρεάσθηκε από τον δυτικό ακτιβιστικό μοναχισμό. Δεν αντιλαμβάνεται την άσκηση ως αυτοσκοπό, αλλά ως μέσο για την τελεία ένωση με τον Θεό. Γι αυτὸ και όταν είναι αυστηρός στις συμβουλές του, δεν περιορίζει το νόημα στην σωματική κακοπάθεια, αλλά αποβλέπει στην ελευθερία του νου από την αιχμαλωσία των παθών και στην ένωσή του με τον Θεό δια της νοεράς εργασίας.
Στις διδασκαλίες του περί της μοναχικής ζωής φαίνονται τα γνωρίσματα του γνησίου Ορθοδόξου Μοναχισμού. Σημειώνουμε τα σπουδαιότερα:
α) Ο πόθος και η αγάπη προς τον Θεό.
Φεύγει ο μοναχός στην έρημο, μακριά από τα φθαρτά και μάταια του κόσμου, για να αγαπήσει αμετεωρίστως «το άκρον και ανώτατον εραστόν, όπερ εστίν ο Θεός». Το άπειρον θείο κάλλος έλκει την ψυχή του μοναχού προς ένα «άπαυστον και αεικίνητον» θείο πόθο, η δε έρημος βοηθεί στο να μη ανακόπτεται, αλλά διαρκώς να αναρριπίζεται προς τελειότερα αγάπη. Αυτά λέγει ο Άγιος ερμηνεύων τον δεύτερο αναβαθμό του α ἤχου «τοις ερημικοίς άπαυστος ο θείος πόθος εγγίνεται, κόσμου ουσι του ματαίου εκτός»: «Η αγάπη και ο πόθος των εν τη ερήμω και ησυχία κατοικούντων μοναχών, δεν έλκεται από κανένα υλικό και μάταιο πράγμα• ούτε γίνεται άλλοτε άλλος, δελεαζόμενος από ηδονές, η πλούτο, η δόξα τα οποία φθείρονται και αφανίζονται… Επειδή λοιπόν ο Θεός είναι άπειρος κατά φύσιν και άφραστος, δια τούτο και ο προς τον Θεόν πόθος των ερημιτών δεν στέκεται ποτέ, αλλ εἶναι πάντοτε άπαυστος και αεικίνητος, πάντοτε λαμβάνων αύξησιν, και πάντοτε τρέχων προς το ανώτερον… Σπουδάζει μεν γαρ ο νους να αναβή εις το ύψος του θείου κάλλους, και να χωρήση αυτό ολόκληρο επειδή όμως δεν ημπορεί, δια τούτο στοχαζόμενος, ότι εκείνο όπου δεν εδυνήθη να χωρήση, είναι ανώτερο και ηδονικώτερο από εκείνο, όπου χώρησε• τούτου χάριν θαυμάζει και απορεί• εκ δε του θαυμασμού, γεμίζει από θείους έρωτας, και πόθους αναρριπίζει διακαείς τη ψυχή… την απορία πορισμό ερώτων τιθέμενος, κατά τον άγιον και νηπτικώτατο Κάλλιστο».
β) Η ησυχία.
Η ησυχία κατά τον άγιο Νικόδημο, είναι ο καταλληλότερος τόπος και τρόπος για να εργάζεται ο νους την αδιάλειπτο νοερά εργασία. Δεν αντιλαμβάνεται ο Άγιος την ησυχία ως απραξία. Οι ιερώς ησυχάζοντες ασκούν μία σύντονο και αδιάλειπτο νοερά εργασία νίψεως και προσευχής.
«Οι δε εν τη ερήμω καθήμενοι, και την ησύχιον ζωήν μεταχειριζόμενοι, αυτοί καταφρονούσι μεν όλα τα ηδέα, και παρά τοις άλλοις ποθούμενα, ως βλαπτικά της ψυχής και από του Θεού χωρίζοντα• συμμαζόνουσι δε τον νουν τους, από κάθε σύγχυσιν του κόσμου και θεωρίαν, μέσα εις την καρδίαν τους, και εκεί αδιαλείπτως προσεύχονται, μελετώντες το παμπόθητον και γλυκύτατον όνομα του Ιησού Χριστού, και λέγοντες αγαπητικώς «Κύριε Ιησού Χριστέ, υιέ του Θεού, ελέησόν με». Εκ της τοιαύτης δε αδιάλειπτου προσευχής και συχνής μελέτης του θείου ονόματος του Ιησού, ανάπτουσι μεν την καρδίαν τους εις μόνον τον του Θεού πόθον και έρωτα, εκτείνουσι δε και τον νουν εαυτών εις την θεωρίαν του θείου κάλλους. Όθεν από το υπέρκαλλον εκείνο κάλλος καταθελγόμενοι, και έξω γενόμενοι εαυτών, λησμονούσι και φαγητά, και ποτά, και φορέματα και αυτήν την φυσική ανάγκην του σώματος».
γ) Η Χριστομίμητος υπακοή.
Η υπακοή των μοναχών δεν είναι μία εξωτερική πειθαρχία, ηναγκασμένη η συμβατική. Πρότυπό της έχει την υπακοή του Κυρίου στον Ουράνιό Του Πατέρα, κατά το «γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιπ. β´, 8), και στην Υπεραγία Μητέρα Του και τον δίκαιο Ιωσήφ, κατά το «ην υποτασσόμενος αυτοίς» (Λουκ. β´, 51).
Αληθινή υπακοή είναι η υπακοή φρονήματος. Γράφει ο Άγιος:
«Υπότασσε λοιπόν εις αυτόν [τον δια του μοναδικού σχήματος γενόμενον γέροντά σου], όχι μόνον όλα σου τα θελήματα, το οποίον είναι ευκολότερον, αλλ ἀκόμη και όλα σου τα φρονήματα, το όποιον είναι δυσκολότερον. Πολλοί γαρ υποτακτικοί εκκόπτουσι και το θέλημά των και κάμνουσι το θέλημα του γέροντός των, μα το φρόνημά των δεν το εκκόπτουσι και μάλιστα αν είναι, και λογιώτατοι αλλ ἐχουσι πάντοτε μίαν τοιαύτην ιδέαν βαθέως ριζωμένη εις την καρδίαν τους, ότι εκείνο οπού αυτά φρονούσι και συλλογίζονται δια κάθε πράγμα, είναι καλλίτερον και φρονιμώτερο από εκείνο οπού φρονεί και συλλογίζεται ο γέροντάς των».
Με την διδασκαλία αυτή οδηγεί τον υποτακτικό στην αληθινή ταπείνωση, κατά το παράδειγμα του Κυρίου.
δ) Η εργασία.
Το εργόχειρο η το διακόνημα είναι απαραίτητο στον μοναχό, για λόγους που ο άγιος Νικόδημος επισημαίνει. Πρώτα, για να μη έχη ο λογισμός του μοναχού αφορμές μετεωρισμού. Και έπειτα, για να μη υποχρεώνεται ο μοναχός να βγαίνει στον κόσμο για συλλογή ελεημοσύνης, διότι από αυτό προκαλούνται πειρασμοί και πτώσεις, δημιουργούνται αφορμές σκανδαλισμού των κοσμικών και εισάγονται στα μοναστήρια κοσμικές συνήθειες και φρονήματα.

Διευκρινίζει ο άγιος Νικόδημος, ότι το είδος της εργασίας πρέπει να είναι τέτοιο, ώστε να μη βάζει τον μοναχό σε μέριμνες, πειρασμούς και αισχροκέρδειες, Ιδιαιτέρως δε για τον ερημίτη να μπορεί να επιτελείται απερίσπαστος στο ερημικό του καλύβι.
ε) Η προσευχή.
Όλος ο μοναχικός αγώνας, κατά τον άγιο Νικόδημο, συντείνει στο να εξασφάλιση στο νου την ελευθερία να προσεύχεται απερίσπαστος. Ο ίδιος ως ερημίτης ειργάζετο την μονολόγιστο ευχή και αυτήν συνιστούσε ενθέρμως:
«Ο Ιησούς λοιπόν, παρακαλώ σε και τρίτον, ας είναι γλυκύ μελέτημα της καρδίας σου, ο Ιησούς ας είναι εντρύφημα της γλώσσης σου• ο Ιησούς ας είναι το αδολέσχημα και η ιδέα του νοός σου• εν συντομία, ο Ιησούς ας είναι η αναπνοή σου• και ποτό να μη κορέννυσαι επικαλούμενος τον Ιησούν».
Αλλά παραλλήλως δίδασκε και την αναγκαιότητα της κοινής προσευχής και θείας λατρείας στον ναό. Στο έργο του «Χρηστοήθεια των Χριστιανών» ο Άγιος προτρέπει τους εν τω κόσμω Χριστιανούς να συμμετέχουν στον Εσπερινό, στον Όρθρο και στην Θεία Λειτουργία μαζί με τα παιδιά τους, για να συνηθίζουν, και συνιστά να μη απέχουν από τις κοινές Ακολουθίες προφασιζόμενοι την κατ ἰδίαν προσευχή στο σπίτι. Χάριν της κοινής προσευχής στον ναό συνέθεσε Κανόνες διαφόρων εορτών, συνέταξε το Θεοτοκάριο και ερμήνευσε τους ειρμούς των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών, ώστε η ψαλμωδία να είναι λογική λατρεία.
στ) Η αγάπη.
Η μοναχική άσκησις χωρίς αγάπη δεν σώζει. Ο άγιος Νικόδημος το τονίζει με έμφαση:
«Δεν είναι θρήνων άξιον, να βλέπη τινάς τόσους και τόσους αδελφούς να αφήσουν τον κόσμον, και να κατοικούν μέσα εις τα όρη και τα σπήλαια, δια να σώσουν την ψυχήν τους• να εκχέουν τόσους αιματωμένουςιδρώτας• να αγωνίζονται με υπερβολικούς αγώνας, νηστειών, αγρυπνιών, κακοπαθειών, νωτοφορούντες, υδροφορούντες, και πεζοί οδεύοντες μέσα εις δύσβατους και αμφικρήμνους τόπους, και ύστερον από όλα αυτά, να βλέπη τους τοιούτους να τρέφουν εις την καρδίαν τους εν τόσον φαρμακερό βασιλίσκο; το μίσος, λέγω, κατά των αδελφών τους; ω! και τις να μη αναστενάξει; ω! και τις να μη χύση καρδιοστάλακτα δάκρυα;».
Ο άγιος Νικόδημος άσκησε την αγάπη, παρότι έζησε έντονα τις συνέπειες των αγώνων του υπέρ των ορθοδόξων παραδόσεων, κατηγορήθηκε, συκοφαντήθηκε, διώχθηκε.
Στην Ομολογία Πίστεως, που χρειάσθηκε να σύνταξη για να πληροφόρηση, όπως λέγει, τους μη ειδότας και να διόρθωση τους εν γνώσει κατηγορούντας, γράφει περί των κατηγόρων του που δυστυχώς είχαν αποκλίνει από την αγάπη:
«Η μοναδική πολιτεία απαιτεί να έχουν οι Μοναχοί πραότητα, και αταραξία καρδίας• αυτοί όμως οι ευλογημένοι…ταράττονται, ανάπτουν από τον θυμό, και ευθύς λέγουν τα δυσφημότατα… και με τούτο δείχνουν το μίσος και την πικρία, όπου φυλάττουν μέσα εις την ψυχήν τους».
Τους παρακαλεί να συνέλθουν, να αφήσουν τα πείσματα, να εκριζώσουν το μίσος και να εγκολπωθούν την αγάπη.
Στην αντίθετη περίπτωση, καταλήγει ο άγιος Νικόδημος, «εάν δεν εκριζώσετε το μίσος από την καρδίαν σας, και δεν εμφυτεύσετε την αγάπην, και εάν δεν παύσετε από τας κατά των αδελφών σας δυσφημίας, να ηξεύρετε (και σύγγνωτε ημίν δια την τόλμη) ότι ματαίως κατοικείτε εις τα όρη και τα βουνά• μάταιοι είναι όλοι οι ασκητικοί σας αγώνες και κόποι και ίδρωτες• να ειπούμε και το μεγαλύτερον; μαρτύριο αισθητό εάν υπομείνετε δια τον Χριστόν, έχετε δε μίσος, μάταιο είναι το τοιούτον μαρτύριό σας».
Δ´. Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΧΙΚΗΣ ΖΩΗΣ
Ο Άγιος δεν θαύμαζε μόνο, ούτε μόνο υμνούσε την μοναχική ζωή, αλλά από την προσωπική του πείρα έγινε και διδάσκαλος αυτής. Πρόκρινε και συνιστούσε την μοναχική ένταξη της εν τω κοσμώ χριστιανικής ζωής δια τους δυναμένους χωρείν όπως φαίνεται στην ΣΤ Μελέτη του στα Πνευματικά Γυμνάσματα, όπου εξηγεί γιατί η μοναχική ζωή είναι καλλιτέρα, αγιοτέρα και μακαριοτέρα της εν τω κόσμω. Θεωρούσε ότι η μοναχική ζωή είναι ο καλλίτερος τρόπος μετανοίας. Γι αὐτὸ εύχεται σε όσους τυχόν αμάρτησαν πολύ, να τους φώτιση ο Θεός να γίνουν μοναχοί «καθότι η Μοναχική πολιτεία, είναι πολιτεία της μετανοίας».
Επειδή ο ίδιος είχε γευθεί τους γλυκείς καρπούς της μοναχικής ασκήσεως, ήθελε όλοι οι δυνάμενα να γίνουν μοναχοί, να μη παρασυρθούν από την φιλοζωία και φιλοσαρκία και παραμείνουν έτσι στον κόσμο, αλλά να ακολουθήσουν την στενή και τεθλιμμένη οδό των μοναχών:
«Είδες αδελφέ, πόσα καλά προξενεί η ερημική ζωή; είδες εις ποίον ύψος θεϊκού πόθου αναβιβάζει τον άνθρωπον; λοιπόν, εάν και εσύ επιθυμείς τα αγαθά της ερημικής ζωής, ταύτην την ζωήν αγάπησον, ταύτην διάλεξε από τας άλλας ζωάς• και αφήσας κόσμον και τα εν κοσμώ φθαρτά και μάταια, πήγαινε εις το Άγιον Όρος η εις το Σιναίον, η εις κανένα άλλο μέρος, γενού μοναχός».
Ήθελε η αναχώρησις από τον κόσμο να ακολουθείται από τον αγώνα να εκριζωθούν οι προλήψεις και φαντασίες των κοσμικών πραγμάτων, ώστε στην ζωή του μοναχού να φανερώνεται η διπλή σταύρωσις, για την οποία λέγει ο Απόστολος «εμοί κόσμος εσταύρωται, καγώ τω κόσμω». Αποτέλεσμα της διπλής αυτής πράξεως του σταυρού είναι να σβήσει ο πόθος για τα κοσμικά και να ανάψει ο θείος πόθος.
Να εγκατάλειψη ο μοναχός τον τόπο της μοναχικής του ασκήσεως είναι κινδυνωδέστατο. Ο άγιος Νικόδημος συμβουλεύει: «μη επιστραφής πάλιν εις τον κόσμον και τας του κόσμου φροντίδας… αλλ ὑπομένων υπόμενε η εις την ησυχία και έρημον, η εν αν εκλήθης Κοινοβίω,η εν Σκήτη, η εν Κελλίω, η εν Μοναστηρίω, εκεί και μένε• κίνδυνος γαρ μέγας ακολουθεί σοι αγαπητέ, μήπως εξερχόμενος εκ του τόπου σου, εξέλθης και εκ του τρόπου σου».
Αποκαλύπτει ο Άγιος τις πιο συχνές αιτίες μεταβάσεως στον κόσμο και συμβουλεύει: «Πρόσεχε δε μη σε απατήσει ο διάβολος και σε εκβάλει από την ησυχία, η διατί ησθένησας και θέλεις να ιατρευθής, η δια να υπάγης εις σχολείον να μάθης τάχα μεγαλύτερα μαθήματα- εκ του διαβόλου γαρ είναι αι προφάσεις αυταί, με σκοπόν δια να σε ρίψη εις καμία παγίδα, και να θανάτωση την ψυχήν σου, εν τω κοσμώ ευρισκομένου».
Προτρέπει ο άγιος Νικόδημος τους μοναχούς να είναι φως και παράδειγμα για τους κοσμικούς, όπως περί της μοναχικής πολιτείας γράφει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας. Γράφει: «Πρόσεχε όμως αγαπητέ, και εάν γένης μοναχός, αγωνίσου να είσαι φως εις τους κοσμικούς• και να γίνεσαι τύπος και καλόν παράδειγμα εις αυτούς• ίνα βλέποντες τα καλά σου έργα, δεν κατηγορούν την μοναχικήν πολιτείαν, αλλά μάλιστα επαινούν αυτήν και παρακινούνται εις το να μιμούνται αυτήν• καύχημα γαρ της Χριστού εκκλησίας η μοναχική πολιτεία».
Συνιστά ο Άγιος επίσης στους μοναχούς να επιδίδονται στην ανάγνωση των Βίων των Αγίων, διότι «οι μεν αρχάριοι εξ αυτών, διδάσκονται την ξενιτιά, την αποταγή και την παραίτηση του κόσμου, την υποταγή και υπακοή, τον θείον φόβον και τας άλλας αρετάς, όπου ανήκουσιν εις αυτούς• οι δε μεσαίοι και προκύπτοντες, διδάσκονται την κάθαρσιν των παθών, την διάκρισιν, την διόραση, την αρέμβαστον προσευχή, την μετά λόγου ησυχία και τας άλλας αρετάς, όπου συνιστώσι τον βαθμό τους, και τελευταίον, οι τέλειοι διδάσκονται από τους βίους τούτους, την αληθή και υψοποιόν ταπείνωσιν, την θείαν αγάπη, την έλλαμψιν του νοός, τον φωτισμό της καρδίας, την πρόγνωσιν των μελλόντων, την του νοός αρπαγή προς τον Θεόν και την αποκάλυψιν των απόκρυφων μυστηρίων».
Είναι, τέλος, αξιοπρόσεκτο ότι ο άγιος Νικόδημος συμβουλεύει τον εξάδελφό του επίσκοπο Ευρίπου Ιερόθεο, ότι η μοναχική ζωή αποτελεί απαραίτητη προετοιμασία γι αὐτὸν που καλείται να αναλάβει την διαποίμανση του λάου του Θεού, τον αρχιερέα, και εξαίρει την παλαιά συνήθεια της Εκκλησίας «το να εκλέγονται δηλαδή από του σεμνού τάγματος των Μοναχών, όλοι εκείνοι… όσοι εμελλον να αναβώσιν εις τους υπεροχικούς θρόνους της αρχιεροσύνης, και να εγχειρισθώσι προστασία ψυχών».
 Ε´. Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ.
Καίτοι αυστηρός ησυχαστής ο άγιος Νικόδημος, πονούσε τον λαό του Θεού που ζούσε στην άγνοια και στερείτο πνευματικής φροντίδας. Η αγάπη του για την Εκκλησία τον έκανε να ανάλωση όλη του την ζωή συγγράφοντας για την οικοδομή των αδελφών του Χριστιανών.
Με το Νέον Μαρτυρολόγιον ενίσχυσε τους πρώην αρνησιχρίστους να επιστρέψουν και πολλοί να μαρτυρήσουν για τον Χριστό.
Με το Πηδάλιον προσέφερε στην Εκκλησία το μόνο μέχρι σήμερα εν χρήσει βοήθημα για άσκηση της ποιμαντικής κατά τους Ιερούς Κανόνας.
Με την Φιλοκαλία συνετέλεσε, ώστε και οι εν τω κοσμώ Χριστιανοί να μυηθούν στην ησυχαστική ζωή και να την ασκούν στο μέτρο του δυνατού.
Με τα ερμηνευτικά του έργα βοήθησε να γίνεται η λατρεία της Εκκλησίας πιο συνειδητή και γι αὐτὸ λατρεία λογική.
Με τα ψυχωφελή, τέλος, συγγράμματά του συνετέλεσε ώστε η ευσέβεια του λαού να παίρνει ησυχαστικό χαρακτήρα με προοπτική την κάθαρση της καρδιάς και την θέωση.
Ο άγιος Νικόδημος έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για την στερέωση της Ορθόδοξου Παραδόσεως και Αποστολικής Πίστεως στην Εκκλησία και αγωνίσθηκε γι αὐτό. Έδειξε με την στάση του αυτή την αδιάσπαστη συνέχεια μιας παραδόσεως στην Εκκλησία, η οποία θέλει τους μοναχούς ευαίσθητους σε θέματα πίστεως, μιας παραδόσεως που φθάνει στον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, τον όσιο Μελέτιο τον Ομολογητή, τον άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη, τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, τους Οσίους Σάββα τον Ηγιασμένο και Θεοδόσιο τον Κοινοβιάρχη και μέχρις αυτόν τον Μέγα Αντώνιο.
Δεν είναι τυχαίο ότι έλαβε θέσιν υπέρ του (ανα)βαπτισμού των Λατίνων ως αβαπτίστων, ότι διόρθωσε και ετοίμασε προς έκδοση την Αλφαβηταλφάβητο και συνέγραψε τον κατά πλάτος βίο του οσίου Μελετίου του Ομολογητού, ώστε ο φιλευσεβής αναγνώστης να «γνωρίσει το φως της εδικής μας ορθοδοξίας, και το σκότος της εκείνων κακοδόξου αιρέσεως• και ούτως να στηρίζεται εις τα θεία δόγματα της Ανατολικής Εκκλησίας, και να αποφεύγει τα αιρετικά και αντίθεα φρονήματα της Δυτικής».
Είναι άξιον μνείας το γράμμα που ο άγιος Νικόδημος έγραψε προς τον εφησυχάζοντα τότε στο Άγιον Όρος Πατριάρχη άγιο Γρηγόριο τον Ε´ συνιστών το βάπτισμα Ρωμαιοκαθολικού μοναχού, ο οποίος «καταβαπτισμένος ων και μεμολυσμένος τω των Λατίνων μολύσματι, προσέρχεται… όπως βαπτισθή τω της καθ ἡμᾶς Ανατολικής του Χριστού Εκκλησίας Ορθοδόξω βαπτίσματι».
Τέλος, το καθολικό υπέρ της Εκκλησίας ενδιαφέρον του Αγίου φθάνει και μέχρι του γυναικείου μοναχισμού, του οποίου εξαίρει την αξία και σημασία για την ζωή της Εκκλησίας. Είναι πολύ σημαντική η υποσημείωσή του στην ερμηνεία της Α´ προς Κορινθίους επιστολής, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει: «Πόσον δε καλόν και ψυχωφελές έργον είναι να κτίζονται εις κάθε τόπον μοναστήρια καλογραιών παρά των χριστιανών, εγώ δεν δύναμαι να παραστήσω δια λόγου. Όσοι γαρ χριστιανοί κτίζουν μοναστήρια καλογραιών εις τον τόπον τους, αυτοί αληθώς κτίζουν ένα λιμένα, δια μέσου του οποίου ελευθερώνουν τας ψυχάς από την φουρτούνα του κόσμου».
Και στην συνέχεια συνιστά ο άγιος Νικόδημος στους Χριστιανούς να φροντίζουν για την εξοικονόμηση των χρειωδών των γυναικείων μοναστηριών, προσθέτων ότι αυτοί «κάμνουν μίαν έλεημοσυνην, όπου υπερβαίνει όλες τις ελεημοσύνες, όπου ήθελε κάμη τινάς εις άλλα πρόσωπα πτωχών και ασθενών».
Ο άγιος Νικόδημος με το συγγραφικό του έργο και ιδιαιτέρως με την αγιότητα του βίου του έγινε ένας οικουμενικός διδάσκαλος της Εκκλησίας.
Αν και, όπως φαίνεται από τα συγγράμματά του, είχε πλουσιότερα ησυχαστική πείρα από ότι κοινοβιακή, εν τούτοις έγινε ο χειραγωγός πολλών νέων παλαιότερα και σήμερα προς τον κοινοβιακό μοναχισμό εν Άγιω Όρει και εκτός αυτού.
Το σημαντικό είναι ότι η υπό ευρείαν έννοια ησυχαστική του διδασκαλία, η αποβλέπουσα στην νηπτική εν καρδία εργασία των μοναχών, βοήθησε να γίνει κατανοητό, ότι και η άσκησις στα μοναχικά κοινόβια δέον να είναι κατ οὐσία ησυχαστική, οδηγούσα τους θεοφιλώς αγωνιζόμενους μοναχούς στην τελεία ένωση με τον Θεό δια της τελείας υπακοής, της κατά το δυνατόν αδιάλειπτου προσευχής και λατρείας του Θεού, της θυσιαστικής φιλαδελφίας και ανυπόκριτου αγάπης.
Παρακαλούμε τον όσιο Πατέρα ημών Νικόδημο τον Αγιορείτη να πρεσβεύει για τους αγωνιζόμενους σήμερα μοναχούς και μοναχές, για την ευστάθεια των αγίων του Θεού Ορθοδόξων Εκκλησιών και για την Ορθόδοξο Πίστη μας, που, όπως και στην εποχή του, έτσι και σήμερα είναι φως του κόσμου και η μόνη ελπίδα του.

Φωτό:athosmount.blogspot.gr

του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου π. Γεωργίου, Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους
Πηγές: users.uoa.gr  – agiosdimitrioskouvaras.blogspot.gr 

Αρχιμ. Γεράσιμος, ο τελευταίος Έλληνας ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονος

Αρχιμανδρίτης Γεράσιμος, ηγούμενος της μονής Αγίου Παντελεήμονος Ρωσικού (†1875) (Φωτογραφία: εργαστήριο μονής Αγίου Παντελεήμονος, γύρω στα 1870) http://athosprosopography.blogspot.gr

…Μετά την αποχώρηση των τούρκων η Μονή (του Αγίου Παντελεήμονος) αρχίζει να ανασυγκροτείται. Ηγούμενος ψηφίζεται ο από Δράμας Γεράσιμος, τον οποίο υπέδειξε στο αξίωμα ο προηγούμενος Σάββας. Ο Γεράσιμος «άνδρας σεμνός το ήθος και πράος και αρετή κεκοσμημένος», είναι ο πιο γνωστός ηγούμενος της Μονής. Επί ηγουμενίας του έγιναν στη Μονή μεγάλες ανακατατάξεις, λόγω της εμφάνισης του ρωσικού στοιχείου, ύστερα από αιώνα απουσίας. Οι πρώτοι Ρώσοι που καταφθάνουν εδώ το 1835 είναι, οι επιφανέστεροι: ο πρίγκιπας Σιρίνσκι-Σιγκμάτωφ και ο γιός ενός πλούσιου εμπόρου, ο Ιωάννης Σολομένκωφ. Αργότερα χειροτονούνται ιερομόναχοι, ο πρώτος Ανίκητος και ο δεύτερος Ιερώνυμος. Οι ραγδαίες αφίξεις στη Μονή Ρώσων μοναχών είναι αποφασιστικής σημασίας για την κατάσταση που θα επακολουθήσει.

Επίσκεψη Ρώσου αρχιερέα στη μονή Αγίου Παντελεήμονος. Καθήμενοι: (από αριστερά) ο δικαίος της σκήτης του Προφήτη Ηλία αρχιμανδρίτης Παΐσιος, ο ηγούμενος της μονής αρχιμανδρίτης Γεράσιμος, ο μητροπολίτης Πολτάβας Αλέξανδρος, ο πνευματικός της μονής ιερομόναχος Ιερώνυμος, ο δικαίος της σκήτης του Αγίου Ανδρέα Θεοδώρητος. Όρθιοι: (τρίτος και τέταρτος από αριστερά) ο ιερομόναχος Μακάριος και ο ιεροδιάκονος Ιλαρίων.  (Φωτογραφία: εργαστήριο μονής Αγίου Παντελεήμονος, 1868) http://athosprosopography.blogspot.gr

Τις αφήξεις των Ρώσων ευνοεί με αγαθή πρόθεση στην αρχή, με πολιτική σκοπιμότητα αργότερα, η κρατική μηχανή. Έτσι αρχίζουν οι επισκέψεις επισήμων: τ0 1845 επισκέφτεται τη Μονή ο μέγας δούκας Κωνσταντίνος Νικολάγιεβιτς. Το 1869, ο μέγας δούκας Αλέξιος Αλεξάνδροβιτς και το 1881 ο μέγας δούκας Κωνσταντίνος Κωνσταντίνοβιτς, καθώς και η μεγάλη δούκισσα Αλεξάνδρα Πετρόβνα, αυτή από τη θάλασσα. Η ραγδαία άνοδος του ρωσικού κράτους και η ιδέα του πανσλαβισμού ήταν σημαντικοί παράγοντες που βοήθησαν στον εκρωσισμό της Μονής.

Κατά το 1850 οι των δύο εθνοτήτων είναι ισάριθμοι. Από το έτος εκείνο το ρωσικό στοιχείο αρχίζει να υπερνικά το ελληνικό με ταχύτητα. Τον Ιούλιο του 1869 οι αντιδικίες των δύο εθνοτήτων φτάνουν στο αποκόρυφο. Ο ηγούμενος Γεράσιμος, αγαθός και πράος ιερομόναχος, καταστέλλει συνεχώς τη συσσωρευμένη οξύτητα. Συντάσσει ένα κείμενο από 11 άρθρα, το οπίο και προσυπογράφει σύνολη η Σύναξη των 18 προϊσταμένων. Στο κείμενο καθορίζονται εξίσου τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των δύο εθνοτήτων. Σύντομα όμως κι αυτό θα αθετηθεί, όπως κι ένας κανονισμός της Ιεράς Κοινότητας. Αιτία κάποιοι Ρώσοι μοναχοί, εγκάθετοι της ρωσικής κυβέρνησης, που συνεχώς δημιουργούσαν προστριβές και επεισόδια.

Ο Γεράσιμος, σε επιστολή του προς την Ιερά Κοινότητα, διεκτραγωδεί, με τρόπο άψογο και χριστιανικό, την άνιση μεταχείριση των Ρώσων εις βάρος των Ελλήνων. Οι Ρώσοι αδελφοί συνεχώς και αυξάνουν. Το 1895 έφτασαν τους 1.000, αριθμός που ακολουθεί μέχρι το 1913 αύξουσα κλίμακα. Ο μοναχικός βίος, ήταν επόμενο, σχεδόν βιομηχανοποιήθηκε: οικοδομές ογκώδεις με πλούσιο διάκοσμο γύρω από τη Μονή και μοναχοί με βίο στερημένο από τα παράσημα της μοναστικής ελπίδας. Μια μεγάλη μοναστική πολιτεία με όλους τους κοσμικούς θορύβους. Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι μόνο στα γραφεία «ειργάζοντο πλείονες των 30 γραμματέων Ρώσων».

Αγιορείτες Νεοησυχαστές Πατέρες του 19ου αιώνα

Μετά την αναγέννηση του 18ου αιώνος, με τη δράση του νεοησυχαστικού κινήματος των λεγομένων Κολλυβάδων, και πρωτεργάτες τους οσίους Παΐσιο Βελιτσκόφσκυ (+1794), ο οποίος ως άλλος Γρηγόριος Σιναΐτης (+1346) εργάζεται μεταφραστικά και Ιεραποστολικά σε όλα τα Βαλκάνια· Νικόδημο τον Αγιορείτη (+1809), τον σοφό διδάσκαλο και νέο Γρηγόριο Παλαμά (+1359)· Μακάριο Νοταρά και πρώην Κορίνθου (+1805), τον άλλο Ιερό Φώτιο (+899)· και Αθανάσιο Πάριο (+1813), τον ακαταμάχητο υπερασπιστή των ορθών δογμάτων, ως άλλο άγιο Μάρκο τον Ευγενικό (+1445), έχουμε μία χορεία ενάρετων φίλων της νοεράς προσευχής. Με πρώτους τους εξόριστους Ιεροπρεπείς Κολλυβάδες πού εργάσθηκαν πλούσια σε νησιά του Αιγαίου και άλλους τόπους και μετέφεραν σε πολλά λαϊκά στρώματα την ευωδία του αθωνικού αρώματος, πού λέγεται νοερά άθληση, νοερά προσευχή, ευχή του Ιησού, δηλαδή ή επανάληψη του ονόματος· Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με, και με μερικές μικρές παραλλαγές. Παρακάτω θα δούμε μερικούς Αγιορείτες νεοησυχαστές πατέρες.

 

Το 1851 συγγράφεται η «Νηπτική θεωρία» περιέχουσα «λόγους είκοσιν Ανωνύμου τινός αγιορείτου Απελπισμένου επικληθέντος, εν οις ακριβώς, αφ’ ων διά της πείρας έμαθε και έπαθε, τον τρόπον της ενάρξεως και οδηγίαν της προοδεύσεως και απλανή τελείωσιν της ατελούς νοεράς εργασίας, τής, παρά των θεσπέσιων

Γέροντας Αλέξιος, Καθηγούμενος Ιεράς Μονής Ξενοφώντος Εορταστικό μήνυμα Πρωτοχρονιάς προς τους αναγνώστες της Πεμπτουσίας

Μήνυμα Πρωτοχρονιάς

Καθηγουμένου Ιεράς Μονής Ξενοφώντος Αγίου Όρους

Από το Περιβόλι της Παναγίας, το Άγιον Όρος, και την Ιερά Μονή Ξενοφώντος, απευθύνουμε στους αγαπητούς αναγνώστες της ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑΣ το εορταστικό μας μήνυμα, για την είσοδό μας στο νέο έτος 2016.

Στην ανατολή του νέου έτους, όλοι αναζητούμε μια αλλαγή στην ζωή μας· όλοι ποθούμε την βελτίωση μέσα μας και γύρω μας, στον εαυτό μας και στην πατρίδα μας, και κάνουμε τις καλύτερες και αισιόδοξες ευχές για την ευημερία και την πρόοδο, για την ειρήνη και την ευτυχία. Όμως, πως θα μπορέσουμε να αποκτήσουμε την ποθητή αυτή ευημερία; πως μπορεί να μεταμορφωθεί η ζωή μας;

Πριν λίγες ημέρες, ακούσαμε στην Εκκλησία τον δοξολογικό θρίαμβο που πρωτοέψαλλαν άγιοι Άγγελοι στην Γέννηση του Σωτήρος μας Χριστού:

«Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία»!

Όμως, στον κόσμο εμείς βλέπουμε ταραχές και πολέμους, ακαταστασία και κρίσεις ποικίλες. Που είναι λοιπόν αυτή η ποθητή ειρήνη και η χαρά, που μας υπόσχεται η Εκκλησία;

Με το προπατορικό αμάρτημα, ο άνθρωπος είχε απομακρυνθεί από τον δημιουργό Του Θεό και το θέλημά Του, ακολούθησε τους δικούς του δρόμους της αμαρτίας, της ειδωλολατρίας, της αποστασίας, και η δυστυχία γέμισε την ψυχή του και τις ανθρώπινες κοινωνίες. Γιατί ο άνθρωπος, που έχει πλασθεί κατ᾿ εικόνα και καθ᾿ ομοίωσι Θεού, μακριά από τον Θεό δεν μπορεί να αποδώσει και να σταθεί με υγιείς τις ψυχικές και σωματικές δυνάμεις του.

Ήλθε λοιπόν ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός με την γέννησή Του και επαγγέλθηκε στους ανθρώπους την ειρήνη και την ευδοκία, την ευαρέστηση του Θεού Πατρός. Ο Λόγος του Θεού έλαβε την ανθρώπινη φύση, και στο πρόσωπό Του συμφιλίωσε τον άνθρωπο με τον Θεό· αποκατέστησε την ειρήνη στις σχέσεις του ανθρώπου με τον Θεό.

Γέροντας Αλέξιος, Καθηγούμενος Ιεράς Μονής Ξενοφώντος Αγιορειτικός λόγος εν όψει της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής

Αγαπητοί.

Η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι πνευματικό στάδιο αρετών, καιρός μετανοίας και προσευχής, νήψεως και κατανύξεως, περίοδος νηστείας, ψυχικής καθάρσεως και συγχωρήσεως. Όλη η ευλογημένη αυτή περίοδος είναι μία ιερά πορεία, που προβάλλει η Αγία Εκκλησία μας κατ᾿ έτος, για καθένα πιστό που ποθεί να συμπορευθεί με τον Σωτήρα Χριστό, να συναναστηθεί και να μετέχει της αιωνίου θείας Βασιλείας Του.

Η Εκκλησία μας ως στοργική Μητέρα, με τα σωτηριώδη Μυστήριά Της, τις προηγιασμένες θείες Λειτουργίες, τους κατανυκτικούς Εσπερινούς, τους λαοφιλείς Χαιρετισμούς της Υπεραγίας Θεοτόκου, τα μεγάλα Απόδειπνα, τον Μέγα Κανόνα της μετανοίας, έρχεται να μας αφυπνίσει και μας προσκαλεί στην άσκησι της εγκρατείας, της προσευχής και ευποιΐας, και στην οδό της ψυχοσώστου μετανοίας.

Αυτόν τον ιερό σκοπό έχει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και μας τον υπενθυμίζει καθημερινά με τους ιερούς ύμνους του Τριωδίου: Άρχήν κατανύξεως και μετανοίας, κακών αλλοτρίωσις, και παθών εγκράτεια, διό σπουδάσωμεν, αποκοπήν των πονηρών έργων ποιήσασθαι». Η πάλη κατά του κακού και της αμαρτίας απαιτεί μετάνοια, απόρριψι των κακών, έλεγχο των παθών και αποκοπή από τα πονηρά έργα. Και σ᾿ αυτήν την πάλη επιδίδονται όσοι ποθούν τον Θεό και έτσι γίνονται μέτοχοι και της τελικής νίκης.

Η αναγκαιότης να «καθαρίσωμεν εαυτούς από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος» είναι βασική επιθυμία κάθε αληθινού Χριστιανού, και αυτό μας το χαρίζει το Πανάγιο Πνεύμα:
— όταν πράττουμε καρπούς αξίους της μετανοίας,
— παρέχουμε συγχώρησι στους αδελφούς μας,
— ελέγχουμε τους ατάκτους λογισμούς μας με την δύναμι της προσευχής,
— αποφεύγουμε την κρίσι και κατάκρισι των συνανθρώπων μας,
— ελεούμε τους πτωχούς και βοηθούμε τους πάσχοντας,
— μετέχουμε των θείων Μυστηρίων και
— προσευχόμεθα υπέρ πάντων ανθρώπων.

Γέροντας Ελισαίος, Καθηγούμενος Ι.Μ. Σίμωνος Πέτρας Η άνοδος του ανθρώπου προς τον Θεό και η κάθοδος του Θεού στον άνθρωπο

Από την τηλεοπτική συνέντευξη του διευθυντή σύνταξης της Πεμπτουσίας Νίκου Κόϊου με τον Καθηγούμενο της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Αρχιμ. Ελισαίο

http://www.pemptousia.gr/video/ti-elkii-tous-anthropous-stin-ekklisia-ke-to-monachismo-simera/

ΝΚ – Γέροντα μου δώσατε τώρα μία αφορμή, πολύ ωραία, με την σύνδεση Αγίου Όρους και κόσμου να πάω στο επόμενο το ερώτημα. Ένα ερώτημα το οποίο πραγματικά απασχολεί πάρα πολύ τον κόσμο που εκκλησιάζεται, που θρησκεύει στην κοινωνία μας, στην πατρίδα μας αλλά και εκτός συνόρων Ελλάδας, κάθε άνθρωπο ο οποίος θέλει να πλησιάσει προς τον χριστιανισμό και στην αυθεντική πνευματική ζωή.

Οι συνθήκες ζωής τα τελευταία τουλάχιστον 30 χρόνια έχουν αλλάξει ραγδαία και σε πρακτικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο κοσμοαντίληψης. Τώρα, μέσα σε τόσο ριζικές αλλαγές οι οποίες έχουν αλλάξει και τον τρόπο ζωής, πάρα πολύ, και επηρεάζουν κοινωνία και πρόσωπο, υπάρχει τρόπος κάποιος να τραβήξει τον κόσμο προς την εκκλησία, προς τον μοναχισμό ή είναι πολύ δύσκολο να γίνει αυτό λόγω των νέων συνθηκών;

ΓΕ – Πάντοτε στην ιστορία ήταν δύσκολο. Πάντοτε υπήρχε αυτή η δυσκολία και εάν ανατρέξουμε, στις ιστορικές πηγές ή στα φαινόμενα κάποιας άλλης εποχής θα δούμε ότι πάντοτε υπήρχε αυτό το πρόβλημα. Φυσικά δεν μπορεί κανείς να ανατρέψει την εξέλιξη. Δεν μπορεί να ανατρέψει την επιθυμία για τη γνώση, την απόκτηση μέσων για τον άνθρωπο. Δηλαδή δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω, πηγαίνουμε μπροστά. Επομένως αυτήν την εξέλιξη πρέπει να την θεωρήσουμε με άλλη οπτική, ότι δηλαδή είναι κάτι θετικό που γίνεται στην κοινωνία μας.

Η Εκκλησία φυσικά θα χρησιμοποιήσει μερικά σύγχρονα μέσα προσελκύσεως του κόσμου. Πρέπει να αναρωτηθούμε π.χ., ως Εκκλησία, πού συγκεντρώνουμε τον κόσμο; Πώς του μιλάμε; Ποια γλώσσα του μιλάμε; Με ποια σχήματα του μιλάμε; Με ποιές εικόνες και παραβολές του μιλάμε σήμερα; Γιατί και ο Χριστός μιλούσε με παραβολές. Εκεί που έβλεπε τους αγρούς, τα ζώα, τους ανθρώπους, την φτώχεια, την αναπηρία, την ανημπόρια, την αρρώστια, μιλούσε με παραβολές. Έχουμε οπωσδήποτε πολλά σύγχρονα μέσα, τα οποία θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε, αυτό όμως δεν αποτελεί την ουσία της επιστροφής και της έλξεως. Ο άνθρωπος θα έλθει στην εκκλησία από τη στιγμή που έχει μία διάθεση αυτογνωσίας. Δεν είναι το θέμα αν θα μαζέψουμε εμείς οπαδούς στον μοναχισμό ή στην εκκλησία. Το θέμα είναι, έχει ο άνθρωπος τη διάθεση αυτήν, την διάθεση να γνωρίσει τον εαυτό του;

Η εκκλησία έχει δομή κοσμική και θεσμική. Όμως δεν είναι αυτή η ουσία της. Η Εκκλησία είναι το μυστικό σώμα του Χριστού, που προσκαλεί τον άνθρωπο να γνωρίσει την αλήθεια. Έχει ο άνθρωπος μέσα του αυτήν τη διάθεση να γνωρίσει την αλήθεια; Αυτό είναι που μπορεί να προσφέρει η Εκκλησία. Δηλαδή δύο πράγματα μπορεί να του προσφέρει, τη ζωή και τη νίκη στον θάνατο. Αν τον ενδιαφέρουν αυτά, δεν χρειάζονται άλλα, αυτή είναι η ουσία. Η Εκκλησία τί μεταφέρει; Κρατάει ένα λυχνάρι. Όταν πάει να γίνει εγκόσμιος οργανισμός, πάντοτε αποτυχαίνει. Οσάκις η εκκλησία θέλησε να επιβάλει τον εαυτό της στον κόσμο, να αποδείξει ότι είναι ένας δυναμικός οργανισμός, πάντοτε απέτυχε, πάντοτε έσπασε τα μούτρα της. Όμως ένα πράγμα δεν αλλάζει: η Εκκλησία είναι η εικόνα των εσχάτων. Δηλαδή έρχεται να μας πει τι συμβαίνει έξω από αυτόν τον κόσμο, όχι τι συμβαίνει σε αυτόν τον κόσμο. Αυτό οι πάντες το γνωρίζουν καλύτερα από την Εκκλησία, οι άλλοι το ξέρουν πολύ καλύτερα από εμάς. Εμείς όμως μπορούμε να τους πούμε: «θέλετε να σας αποκαλύψουμε τι συμβαίνει έξω από αυτόν τον κόσμο»; «Θα σας το πούμε». Τί είναι ο μοναχισμός; Είναι ένα λυχνάρι που λέει, «υπάρχει φως, δείτε το, αυτό είναι το φως». Ποιο είναι; Είναι το φως της επικοινωνίας του ανθρώπου με τον Θεό, να μάθουμε πώς θα επικοινωνούμε, πώς θα ενωθούμε, πώς θα καταλάβουμε, πώς θα γευθούμε τον Θεό. Αυτά τα δύο έχει να προσφέρει η Εκκλησία, αυτά έχει να πει. Θα δείτε ότι όταν η εκκλησία μιλήσει με αληθινό τρόπο για αυτά, ο κόσμος θα έλθει στην Εκκλησία. Φυσικά θα χρησιμοποιήσουμε και μερικά μέσα, αλλά δεν είναι αυτό το παν. Πολλές φορές χρησιμοποιήθηκαν μέσα, αλλά απέτυχαν. Π.χ. η καθολική εκκλησία προσπάθησε να προσαρμοστεί πάμπολλες φορές, μιλώντας για το παρόν, μιλώντας για την σύγχρονη πραγματικότητα, αλλά απέτυχε. Και απέτυχε, γιατί δεν μιλάει για τα έσχατα. Εμείς μιλάμε για την άνοδο του ανθρώπου προς τον Θεό και για την κάθοδο του Θεού στον άνθρωπο, για το τί γίνεται έξω από εδώ. Δηλαδή μιλάμε και για την παρούσα ζωή, πώς θα την φτιάξουμε καλύτερη εδώ, πώς ο άνθρωπος θα νοιώσει ήρεμος και αναπαυμένος, πλήρης μέσα στη ζωή του μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Όμως ταυτόχρονα πρέπει να φωνάξουμε «μη φοβάστε τον θάνατο», πρέπει να συμφιλιωθεί ο άνθρωπος με τον θάνατο, ο θάνατος είναι μία μετάβασις. Αυτά δεν αλλάζουν στην Εκκλησία. Όταν μιλήσουμε γι’ αυτά με γνήσιο και βιωματικό τρόπο και όχι με κούφια λόγια, γνωρίζοντας ότι αυτά είναι πράγματα υπαρκτά για μας, για την Εκκλησία και για τους αντιπροσώπους της, τότε οπωσδήποτε η Εκκλησία θα ελκύσει τον κόσμο, θα ελκύσει πρόσωπα.

Αλλά ποιους; Αυτούς που θέλουν!

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΙΜΩΝΟΣ ΠΕΤΡΑΣ

Η Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας, το πιο τολμηρό κτίσμα μεταξύ των αγιορειτικών κτισμάτων, είναι θεμελιωμένη στο πτερύγιο μιας βραχώδους βουνοσειράς (υψόμετρο 330), που σαν υπόφυση ξεκορμίζεται απ' αυτήν, για να χρησιμεύσει ως βάση της Μονής. Κι αυτή, όπως φαίνεται από τη θάλασσα, να ορμά προς τα ύψη, όλο δύναμη και τόλμη, στεφανωμένη με νεφέλες, μοάζει με τη φανταστική Βλαχάβα. Το μάτι όλο δέος κυκλώνει τα θεόρατα κτίρια με τις μεγάλες προσόψεις, που σαν λαμπερά μέτωπα δικαίων ποιούνται «αναβάσεις τω οίκω Κυρίου».

Ο εναύλιος χώρος είναι μικρός. Τα βραχώδη θεμέλια της Μονής, όπως και στη Διονυσίου, δεν επιτρέπουν την παράκληση ούτ' ενός δέντρου. Μόνο πέτρα και ουρανός. Ένα κενό μεταξύ δύο αδολεσχούντων κτιρίων μας μεταφέρει μια εικόνα των άλλων δύο στοιχείων: της γης και της θάλασσας. Η απόσταση από Δάφνη είναι 2 ώρες, από τη Μονή Γρηγορίου 1 ώρα και από τη θάλασσα 30΄.

Ο Μακαριστός Ιάκωβος Τσαλίκης Το τέλος εγγύς, αλλά.. «μη μου χαλάτε την άσκησή μου».

Ο χειμώνας του 1990/1991 πέρασε μαρτυρικά. Υπέφερε φοβερά εκεί στα βουνά, με κρύο και υγρασίες. Έβγαινε λιγότερο από το κελί. Σπάνια μπορούσε να κατέβει στην τράπεζα. Και όταν έβγαινε, έπρεπε να επιστρέφει γρήγορα, διότι ούτε τα πόδια τον κρατούσαν, ούτε η καρδιά του το επέτρεπε. Κάθε τόσο ένα σφίξιμο στο στήθος τον έπνιγε… Τη νύχτα, μα και την ημέρα, πάθαινε κρίσεις. Περνούσανε με τη βοήθεια του Θεού… μα όλο και δυσκολότερα. Και κάθε τόσο έπρεπε να παίρνει τα φάρμακά του… Τα φάρμακα όμως, για να μη βλάπτουν το στομάχι, θέλουνε και φαγητό, καλό φαγητό. Σ’ αυτό αντιδρούσε ο γέροντας. Αντέδρασε όμως και το στομάχι, που εξασθένησε αφάνταστα και τον ταλαιπωρούσε πια με το παραμικρό.

Τα έβλεπαν οι πατέρες της Μονής, στενοχωριόσανε, δεν ξέρανε πώς να βοηθήσουν. Οι γιατροί επιμένανε να μην κουράζεται, να μην εξομολογεί, να μη λειτουργεί, και να τρώει καλά για τα φάρμακα. Όμως, ούτε τα ιερά του έργα μπορούσε ν’αφήσει, ούτε την άσκησή του να λιγοστέψει. Του ήταν αδιανόητο, Νήστεψε αυστηρά από το τέλος Φεβρουαρίου και όλο το Μάρτιο… Μεγάλη Σαρακοστή. Εξαντλήθηκε επικίνδυνα. Το στομάχι με τα φάρμακα πονούσε πολύ. Τη Μεγάλη Δευτέρα, 1η Απριλίου, οι πατέρες το διακινδύνεψαν. Δεν μπορούσε πια να βγει. Στο κελί του πήγανε λίγα φασόλια με δυο σταγόνες λάδι. Μόλις το κατάλαβε στεναχωρήθηκε αφάνταστα. Μελαγχόλησε. Δεν τα έφαγε και διαμαρτυρήθηκε:
–Μη μου χαλάτε την άσκησή μου!
Για τέσσερες ημέρες δεν έβαλε μπουκιά στο στόμα του, παρά την κατάστασή του. Τη Μεγάλη Πέμπτη μόνο, μετά τη Λειτουργία, έφαγε κάτι. Μα γιόρτασε την Ανάσταση του Κυρίου με απερίγραπτη εσωτερική λαμπρότητα. Του χαρίστηκαν ηδύτατες πνευματικές εμπειρίες, είδε κι έζησε θαυμαστά… το έβλεπε κανείς στο απαστράπτον ιλαρό του πρόσωπο… χαρά ουράνια, φως θριάμβου, ειρήνη ακατάλυτη… καθρέφτης παραδείσου το πρόσωπό του!
Όλους τους μήνες που ακολούθησαν, συμπορεύτηκαν στο γέροντα οι μακάριες θείες εμπειρίες και το σωματικό μαρτύριο. Και όχι μόνο. Αναπτύχθηκε μεταξύ τους πραγματική άμιλα, που την παρακολουθούσαν οι πατέρες.
Αυξάνονταν οι θείες εμπειρίες και τα χαρίσματα; μεγάλωσαν οι πόνοι, πύκνωναν τα μικροεμφράγματα. Πλήθαιναν οι θεραπευόμενοι με τις προσευχές του; δυνάμωναν οι ασθένειές του και οι πειρασμοί στη Μονή.
Τους μήνες αυτούς διέθετε περισσότερες ώρες για νοερά προσευχή. Έλεγε σιωπηλά μα συνεχώς το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό». Άλλοτε γονατιστός, ακουμπώντας το δεξί του αγκώνα στο ξύλινο ερμάρι, άλλοτε ξαπλωμένος –όταν ήτανε απόλυτη ανάγκη– και άλλοτε γονατιστός, ενώπιον του Εσταυρωμένου, με πετραχήλι. Δε φαίνεται να μίλησε κάποτε για τη νοερά του προσευχή. Δεν εξήγησε, δεν πληροφόρησε. Ίσως δεν τον πίεσε κανείς να μιλήσει σχετικά , για το πώς της προσευχής αυτής, για το τι συμβαίνει σ' αυτούς που την ασκούν και μάλιστα για όσα τυχόν οι προοδευμένοι απολαμβάνουν. Κι ενώ δεν ήθελε να μιλήσει με τα χείλη, μίλαγε με το πρόσωπό του ολόκληρο. Και ίσως πιο εύγλωττα. Στο πρόσωπό του έβλεπε ο μοναχός τα αποτελέσματα της νοερής προσευχής. Δάκρυα, φωτεινότητα παντού, στο πρόσωπο και στη γενειάδα. Ήταν η πανίερη στιγμή που η νοερά προσευχή είχε γίνει καρδιακή? ανάβλυζε μέσα του αλάλητη χαρά και τον έλουζε ιλαρό φως.
Γιατί, φυσικά, νοερά προσευχή λίγο-πολύ κάνουνε όλοι. Μα σε λίγους αυτή βαθαίνει και γίνεται καρδιακή. Λίγοι κοπιάζουν πέρα των κοινών μέτρων και λίγοι απολαμβάνουν τις θείες εμπειρίες, που γεννιούνται στην καρδιακή χώρα και πλημμυρίζουν το είναι ολόκληρο.

Πηγή: http://www.myriobiblos.gr/

Η πνευματική Διαθήκη του Γέροντα Πορφυρίου "Αγαπητά πνευματικά μου παιδιά,

Τώρα που ακόμη έχω τας φρένας μου σώας, θέλω να σας πω μερικές συμβουλές. Από μικρό παιδί όλο στις αμαρτίες ήμουνα. Και όταν με έστελνε η μητέρα μου να φυλάξω τα ζώα στο βουνό, γιατί ο πατέρας μου, επειδή ήμασταν πτωχοί, είχε πάει στη διώρυγα του Παναμά, για εμάς τα παιδιά του, εκεί που έβοσκα τα ζώα, συλλαβιστά διάβαζα το βίο του Αγίου Ιωάννου του Καλυβίτου και πάρα πολύ αγάπησα τον Άγιο Ιωάννη και έκανα πάρα πολλές προσευχές, σαν μικρό παιδί που ήμουνα 12-15 χρόνων, δεν θυμάμαι ακριβώς καλά. Και θέλοντας να τον μιμηθώ, με πολύ αγώνα, έφυγα από τους γονείς μου κρυφά και ήλθα στα Καυσοκαλύβια του Αγίου Όρους και υποτάχθηκα σε δύο Γέροντες αυταδέλφους, Παντελεήμονα και Ιωαννίκιο. Μου έτυχε να είναι πολύ ευσεβείς και ενάρετοι και τους αγάπησα πάρα πολύ και γι' αυτό, με την ευχή τους, τους έκανα άκρα υπακοή. Αυτό με βοήθησε πάρα πολύ, αισθάνθηκα και μεγάλη αγάπη και προς το Θεό και πέρασα πάρα πολύ καλά. Αλλά, κατά παραχώρηση Θεού, για τις αμαρτίες μου, αρρώστησα πολύ και οι Γέροντές μου μου είπαν να πάω στους γονείς μου στο χωριό μου εις τον Άγιο Ιωάννην Ευβοίας.
Και ενώ από μικρό παιδί είχα κάνει πολλές αμαρτίες, όταν ξαναπήγα στον κόσμο, συνέχισα τις αμαρτίες, οι οποίες μέχρι σήμερα έγιναν πάρα πολλές. Ο κόσμος όμως με πήραν από καλό και όλοι φωνάζουνε ότι είμαι άγιος. Εγώ όμως αισθάνομαι ότι είμαι ο πιο αμαρτωλός άνθρωπος του κόσμου. Όσα ενθυμόμουνα βεβαίως τα εξομολογήθηκα και γνωρίζω ότι γι' αυτά που εξομολογήθηκα με συγχώρησε ο Θεός, αλλά όμως τώρα έχω ένα συναίσθημα ότι και τα πνευματικά μου αμαρτήματα είναι πάρα πολλά και παρακαλώ όσοι με έχετε γνωρίσει να κάνετε προσευχή για μένα, διότι και εγώ, όταν ζούσα, πολύ ταπεινά έκανα προσευχή για σας. Αλλά όμως, τώρα που θα πάω για τον ουρανό, έχω το συναίσθημα ότι ο Θεός θα μου πη: Τι θέλεις εσύ εδώ; Εγώ ένα έχω να του πω: Δεν είμαι άξιος, Κύριε, για εδώ, αλλά ό,τι θέλει η αγάπη σου ας κάμη για μένα. Από εκεί και πέρα, δεν ξέρω τι θα γίνη. Επιθυμώ όμως να ενεργήση η αγάπη του Θεού.
Και πάντα εύχομαι τα πνευματικά μου παιδιά να αγαπήσουν το Θεό, που είναι το παν, για να μας αξιώση να μπούμε στην επίγειο άκτιστη Εκκλησία του. Γιατί από εδώ πρέπει να αρχίσουμε. Εγώ πάντα είχα την προσπάθεια να προσεύχωμαι και να διαβάζω τους ύμνους της Εκκλησίας, την Αγία Γραφή και τους βίους των Αγίων μας και εύχομαι και εσείς να κάνετε το ίδιο. Εγώ προσπάθησα με τη χάρι του Θεού να πλησιάσω τον Θεό και εύχομαι και σεις να κάνετε το ίδιο.
Παρακαλώ όλους σας να με συγχωρέσετε για ό,τι σας στενοχώρησα
Ιερομόναχος Πορφύριος
Εν Καυσοκαλυβίοις τη 4/17 Ιουνίου 1991"