Σύγχρονες Πατερικές Μορφές Γέροντος Παύλου Νικηταρά

Απόσπασμα από το βιβλίο «Σύγχρονες Πατερικές Μορφές»
Πνευματικές νουθεσίες από το νησί της Αποκαλύψεως Γέροντος Παύλου Νικηταρά
του Πρεσβυτέρου Θεμιστοκλέους Στ.Χριστοδούλου

9.1 Για την προετοιμασία της Θείας Μεταλήψεως
Τα άχραντα μυστήρια ήταν η τροφή του γέροντος Παύλου. Λειτουργούσε και κοινωνούσε τακτικότατα. Όταν ήταν Σχολάρχης στην Πατμιάδα Σχολή και συνάμα και Προϊστάμενος του Ιερού Σπηλαίου της Αποκαλύψεως λειτουργούσε καθημερινά. Ο ζήλος του δε έφθανε στο να τελεί διπλό όρθρο, έναν για το Ιερό Σπήλαιο κι έναν άλλο για την Πατμιάδα, για τους μαθητές. Τα πνευματικά του παιδιά τα κανόνιζε να κοινωνούν τακτικά, κατόπιν φυσικά της πνευματικής αδείας του που του παρείχε η πνευματική πατρότητά του.
Στην προετοιμασία της θείας Μεταλήψεως έδινε μεγάλη σημασία. Η Θεία Μετάληψη για τον ίδιο δεν ήταν μια υποχρέωση ούτε ένα καθήκον που μηχανικά το εκτελούσε. Η όλη βιοτή του η μοναχική ζωή του στρεφόταν γύρω από το μυστήριο των μυστηρίων τη Θεία Ευχαριστία. Ο γέροντας μέχρι την μακαρία του κοίμηση προετοιμαζόταν για τη Θεία Μετάληψη. Αποβραδύς τακτοποιούσε τα της καθαριότητος του σώματος, εφρόντιζε δε πρωτίστως την καθαρότητα της ψυχής του. Έδινε μεγάλη σημασία στην καταλλαγή και τη συμφιλίωση πριν τη Θεία Μετάληψη. Εκτελούσε την προσταγή της ιεράς ακολουθίας της Θείας Μεταλήψεως: «Μέλλων φαγείν άνθρωπε σώμα Δεσπότου, πρώτον καταλλάγηθι τοις σε λυπούσιν, έπειτα θαρρών μυστικήν βρώσιν φάγε».
Αποβραδύς διάβαζε την ακολουθία της Μεταλήψεως και ετοιμαζόταν πνευματικά για τα άχραντα μυστήρια. Μια λεπτομέρεια της όλης ζωής του συνδεόταν με τον φόβο νοούμενον ως σεβασμό προς τα άχραντα Μυστήρια: Ποτέ δεν έφτυνε χάμω, όταν κοινωνούσε. Μάλιστα πρόσεχε τόσο πολύ που, όταν ακόμη έπρεπε να πτύσει, χρησιμοποιούσε καθαρά χαρτιά τα οποία και κουβαλούσε μαζί του, στις τσέπες του και, όταν ταξίδευε με το καράβι, τα πετούσε ανοιχτά στο πέλαγος. Το ίδιο φυσικά έκαμνε και με τις τρίχες των μαλλιών και της γενειάδας του, όπως και με τα νύχια των χεριών και των ποδών του. Κρατούσε το σώμα του καθαρό από πάσης αμαρτίας. Δεν έπαιζε με τα ιερά μυστήρια τα οποία αποτελούσαν τον έλεγχο της συνειδήσεώς του. Συνεβούλευε πνευματικά του παιδιά, όταν ελέγχονται και βαρύνονται από τις συνειδήσεις τους, ν’ αποφεύγουν την ιερά Μετάληψη, μέχρι να εξομολογηθούν. Για την προετοιμασία τόνιζε τον συνεχή αγώνα και τη νυχθημερόν ακατάπαυστη πνευματική προσπάθεια. Ως βασική προϋπόθεση στο στάδιο της προετοιμασίας για τη θεία Μετάληψη τόνιζε την αποφυγή σκανδαλισμού προς τους αδελφούς. Το επιστέγασμα όμως της όλης προετοιμασίας το άφηνε στο Θεό, γιατί πίστευε ότι όσο ο άνθρωπος κι αν αγωνίζεται, όσο και να προσπαθεί, εάν δεν αποθέσει την ψυχή και την όλη του ύπαρξη στο Θεό, τότε τίποτα δεν μπορεί να επιτύχει. Για όσους κωλύονταν να προσέλθουν στα άχραντα μυστήρια, συνεβούλευε πνευματικό αγώνα με προσευχή κι αληθινή μετάνοια. Η αποφυγή της τεκνογονίας δια της χρήσεως μέσων προφυλάξεως, τόνιζε ότι είναι κωλυτική για τη Θεία Μετάληψη.
Σχετικά είναι και τα κείμενα επιστολών που ακολουθούν: Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε: «Εφόσον ζεις κατά Θεόν και μαρτυρεί η συνείδησίς σου δια τας αγαθάς σχέσεις σου μ’ Εκείνον, τότε έχεις ευλογίαν να προσέρχεσαι εις τα άχραντα μυστήρια. Θέλω βέβαια να είσαι ειρηνική και να φέρεσαι προς όλους με καλωσύνη κι αγάπην. Να μην εκνευρίζεσαι, έχε υπ’ όψιν σου το «εν τη υπομονή υμών κτήσασθε τας ψυχάς υμών» . Και να παρέχης τον εαυτόν σου τύπον και υπογραμμόν εις τους άλλους, δια να δοξάζεται το πανάγιον όνομα του Κυρίου μας».
Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε: «Παιδί μου χαίρω ότι συμμορφώνεσαι με το θέλημα του Θεού κι αυτό σου δίνει το δικαίωμα να πλησίαζης το ποτήριον της ζωής, όταν αισθάνεσαι την ανάγκην να τονώσης τας δυνάμεις σου με τον άρτον της Ζωής… Με την σκέψιν της προετοιμασίας θα υποχρεώνεις τον εαυτό σου να τηρή όλα τα προσχήματα δια να μη σκανδαλίζονται οι άλλοι και δεν θα αμαρτάνεις ούτε δια του λόγου ούτε δια της διανοίας. Προσπάθεια χρειάζεται κάθε ημέρα και κάθε στιγμή. Να ζητούμε την βοήθειαν Εκείνου ο οποίος «πάντα ανθρώπους θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν».
Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε: «Όσον δια την θείαν Κοινωνίαν που έλαβες, εφ’ όσον το ζητούσε η ψυχή σου σαν φάρμακον τονωτικόν και ζωοπάροχον, καλώς έπραξες… Πρόσεξε όμως παιδί μου τη ζωήν σου, δια να προσέρχεσαι ακωλύτως εις το Ποτήριον της Ζωής πιο συχνά, να παίρνης δε δύναμην εις τον αγώνα σου κατά του Διαβόλου, κατά του κόσμου και του εαυτού σου».
Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε: «Η θεία Κοινωνία είναι η τροφή της ψυχής καθώς και η προσευχή»
Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε: «Όσον δια την τακτική Θείαν Κοινωνίαν που είναι όντως τροφή της ψυχής μας, στο χέρι σου είναι. Όταν εις το είναι σου, εις το εσωτερικόν σου κόσμο βασιλεύει η γαλήνη και υποτάξης τα νεύρα και τον θυμό σου χάριν Εκείνου που προσκυνάς και λατρεύεις, τότε έχεις ευλογία να προσέρχεσαι εις το ποτήριον της ζωής» . Στα ανδρόγυνα ο Γέροντας συνιστούσε να κάμουν παιδιά, γιατί τα παιδιά είναι ευλογία Θεού. Όμως την αποφυγή της τεκνογονίας ο Γέροντας τη θεωρούσε μεγάλη αμαρτία. Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε σχετικά: «Η αποφυγή της τεκνογονίας είναι αμαρτία κι επιτρέπουμε εμείς οι πνευματικοί πατέρες τη Θεία Μετάληψη, δυο με τρείς φορές το χρόνο, μόνον αν υπάρχουν λόγοι υγείας» .
9.2 Για το Μυστήριο της Μετανοίας
Για τη μετάνοια ο γέροντας εδίδασκε πάρα πολλά. Μετάνοια σύμφωνα με την Πατερική σκέψη είναι η αλλαγή του νοός. Μια αλλαγή ή καλύτερα επιστροφή και επανασύνδεση με τον Τριαδικό Θεό από την κατάσταση της πτώσεως. Με την μετάνοια ο πιστός άνθρωπος επιστρέφει στην αγκαλιά του Πατέρα και σταματά την ασωτεία, καρπό του εγωϊσμού και της υπερηφανείας. Ο μακαριστός γέροντας χρησιμοποιούσε τον ορθό λόγο για να τονώσει τους προσερχομένους στο ιερό μυστήριο της μετανοίας. Τα παραδείγματά του έπειθαν και τους πιο δύσπιστους. Μα περισσότερο έπειθε η αγία ζωή της μετανοίας την οποία ζούσε. Έτσι χωρίς να το θέλει ο ίδιος, ούτε και να το επιδιώκει, τον πρόδιδε το θυμίαμα της ταπεινώσεώς του.
Τα πολλά χρόνια στο εξομολογητήρι του δίδαξαν πολλά. Μα περισσότερο απ’όλα διδάχθηκε πολλά από την επί σειρά ετών μαθητεία του κοντά στον Γέροντά του, τον όσιο Αμφιλόχιο Μακρή. Η μετάνοια, κατά τον γέροντα, σε πολλούς ανθρώπους συνοδεύεται κι από δάκρυα. Σημασία μεγάλη για την επανόρθωση του κάθε αμαρτωλού είχε αληθινή μετάνοια. Μπροστά σε εξομολογουμένους που μετανοούσαν αληθεινά, ο γέροντας υποκλινόταν. Όταν η εξαγορά γινόταν χωρίς τεχνάσματα σκεπάσματος και επικαλύψεως του μεγέθους της αμαρτίας, τότε ο γέροντας έφθανε στο σημείο να μη βάζει ούτε και τον πιο μικρό κανόνα ακόμα και στην περίπτωση που το μέγεθος της αμαρτίας ήταν μεγάλο. Η πραγματική μετάνοια τον χαροποιούσε ιδιαίτερα. Ο γέροντας έδινε θάρρος στους εξομολογουμένους να ξαγορεύουν τις αμαρτίες τους. Αγαπούσε πολύ ο ίδιος τους αμαρτωλούς που προσέρχονταν στο μυστήριο με πίστη, όχι για να δικαιωθούν, όπως κάνουν μερικοί χλιαροί πιστοί, αλλά εν μετανοία, για να αποθέσουν όλο τον αμαρτωλό εαυτό τους και παίρνοντας την συγχώρεση, να φεύγουν ανάλαφροι ως «τα πετεινά του ουρανού».
Η όλη ποιμαντική του φροντίδα εστιαζόταν στο εξής: αγαπούσε πολύ τον αμαρτωλό, όμως ταυτοχρόνως πολύ μισούσε την αμαρτία. Ο γέροντας ήταν ο πιο κατάλληλος για το μυστήριο της εξομολογήσεως. Όποιος τον πλησίαζε, έστω και με μικρό λογισμό εξομολογήσεως ή ακόμη και μόνο, για να τον συναντήσει, ο γέροντας τελείωνε το μυστήριο της εξομολογήσεως χωρίς να το καταλάβεις. Κι αυτό οφειλόταν στη μεγάλη του αγάπη που σαγήνευε και τον πιο μεγάλο αμαρτωλό. Ο γέροντας τέλος, δεν στεναχωριόταν, όταν μερικά πνευματικά του παιδιά ευρισκόμενα σε ανάγκη πνευματική, κατέφευγαν σε άλλο πνευματικό. Αυτό που συνείχε τον γέροντα ήταν η σωτηρία των ανθρώπων. Με την ταπείνωση του και την όλη πορεία της ζωής του στο ιερό εξομολογητήρι επετύγχανε να μην κατασκευάζει κάστες, ούτε φατρίες. Ήταν αληθινός εργάτης του μυστηρίου. Ποτέ δεν θέλησε να αναδειχθεί μέσω της πενυματικής του πατρότητας, ούτε την χρησιμοποίησε ποτέ «σατραπικά». Ήταν όλος αγάπη, καθαρός και άδολος, για το λόγο αυτό και θεωρούνταν ένας από τους καλύτερους πνευματικούς της Εκκλησίας μας. Στο ιερό μυστήριο της μετανοίας πολλές φορές ήταν πιο απαιτητικός από αγωνιζομένους πιστούς που εξομολογούνταν τακτικά. Η συνεχής πτώση στην ίδια αμαρτία και η μη επίδειξη μεταστροφής και αποφυγής της αυτής αμαρτίας, έλεγε ότι μπορεί να κολάσει τον άνθρωπο. Η δε αμετανοησία τόνιζε, οδηγεί τον άνθρωπο στην τιμωρία του Θεού. Τα κείμενα των επιστολών που ακολουθούν, είναι χαρακτηριστικά του πως ο γέροντας εβίωνε το μυστήριο της μετανοίας.
Σε μια συνέντευξη που έδωσε ο Γέροντας στο Νικόλα Μαμάκα για τον χριστιανικό Ραδιοφωνικό Σταθμό της Καλύμνου «Η ΑΛΗΘΕΙΑ είπε όσον αφορά τη μετάνοια, τα ακόλουθα: Ο Θεός «ος πάντας ανθρώπους θέλει σωθείναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν» σ’ αυτήν (ενν. τη μετάνοια) εκάλεσε όλα τα τάγματα, τους Αγγέλους, Αρχαγγέλους, Χερουβείμ, Σεραφείμ, Εξαπτέρυγα, Πολυόμματα, Μετάρσια και τους είπε: Θέλω από σας ένα τάγμα να μου φέρει μια πράξη που να είναι ευάρεστος εις τον Θεόν. Και προθυμοποιήθηκε το τάγμα των Χερουβείμ. Κατεβαίνει στη γη και στο δρόμο βλέπει ένα νέο άνθρωπο που άδειαζε το πορτοφόλι του σ’ έναν γέροντα επαίτη. Εσκέφθηκε βέβαια αυτό που είπε ο ιερός Χρυσόστομος: ότι η ελεημοσύνη καλύπτει πλήθος αμαρτιών πράγμα που το ετόνισε και ο ίδιος ο Χριστός λέγοντας ότι «δανείζει Θεώ, ο ελεών πτωχόν» .
Ασφαλώς αυτή η πράξη θα είναι ευάρεστος εις τον Θεόν. Κι έρχεται το Χερουβείμ και φέρνει αυτή την πράξη εις τον Ουράνιον Πατέρα. Ο Θεός λέει: Ευλογημένος ο νέος που βοηθά τον γέροντα επαίτη κι ευλογημένος κι εσύ που έφερες αυτή την πράξη σε μένα, αλλά ο Θεός θέλει κάτι άλλο διαφορετικό απ’ αυτό. Και ξανάρχεται στη γη το Χερουβείμ και βλέπει στα σύνορα, ας πούμε Αλβανίας και Ελλάδος, έναν στρατιώτη ν’ αποθνήσκει μ’ ένα χαμόγελο και είπε το Χερουβείμ: Αυτός ο άνθρωπος θυσιάζεται χαρούμενος υπερ πίστεως και πατρίδος για τα ιδανικά της φυλής μας.
Αυτή η πράξις οπωσδήποτε θα είναι ευάρεστη εις τον Θεόν. Και φέρνει την πράξιν αυτήν εις τον Θεόν. Λέγει πάλι ο Θεός, ο Παντοκράτωρ εις το Χερουβείμ: Ευλογημένος να είναι ο στρατιώτης εκείνος ο οποίος αποθνήσκει υπέρ πίστεως και πατρίδος και για τα ιδανικά της φυλής μας, για την οικογένεια και τας παραδόσεις μας, αλλά ωστόσο κάτι περισσότερο θέλει ο Επουράνιος Πατέρας. Ξανάρχεται το Χερουβείμ στη γη και βλέπει ένα μεγάλο κτήριο, ας πούμε τον Ερυθρό Σταυρό. Αθέατο βέβαια το Χερουβείμ εισέρχεται και βλέπει λευκοντυμμένες κοπέλες να υπηρετούν ιδιότροπους ανθρώπους, ασθενείς, προσφέροντάς τους φαγητό και το φαγητό να ξανάρχεται στα μούτρα τους και είπε: Αυτές οι κοπέλες –παρ’ όλη την ιδιοτροπία των ασθενών – εκτελούν ένα μεγάλο καθήκον. Άλλωστε είπε και ο Χριστός «Ασθενής και εν φυλακή και ουκ επεσκέψασθέ με» . Τι άλλη πράξη θα είναι ωραιότερη και πιο αγαπητή για τον Ουράνιο Πατέρα;
Έρχεται πάλι το Χερουβείμ. Ο Θεός πάλι ευλογεί όλες τις νοσοκόμες που προσφέρονται με τόση αγάπη, δια την εξυπηρέτηση των ασθενών. Αλλά κάτι περισσότερο ζητεί ο Θεός. Και ξανάρχεται στη γη το Χερουβείμ. Τρέχει δεξιά κι αριστερά. Ωστόσο σε μια βουνοπλαγιά βλέπει ένα εκκλησάκι και πολύ κόσμο απ’ έξω. Μέσα στο εκκλησάκι ήταν ένας πνευματικός που εξομολογούσε. Αθέατο το Χερουβείμ μπαίνει στο εκκλησάκι και παρακολουθεί τους εξομολογουμένους. Περνά ο ένας, περνά ο άλλος, περνά ο τρίτος, περνά ο τέταρτος, περνά ο πέμπτος, ωστόσο πέρασε κι ένας πραγματικά μετανοημένος.
Κι έβρεχε με τα δάκρυά του τα πόδια του πνευματικού. Ένα δάκρυ το πήρε το Χερουβείμ και το έφερε στον Ουράνιο Πατέρα και τι κάνει ο Θεός: Ξανακαλεί όλα τα Χερουβείμ, Σεραφείμ, Αγγέλους, Αρχαγγέλους και όλα τα Τάγματα και κάνει δοξολογία διότι αυτή η πράξις ήτανε η πιο ευάρεστη εις τον Θεόν. Δηλαδή η μετάνοια η πραγματική, το δάκρυ της μετανοίας ο Θεός το έκανε αδάμαντα και εστόλισε έναν από τους δώδεκα στύλους του Παραδείσου που λέγει η Αποκάλυψις του Ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου.
Δεν υπάρχει τίποτα ανώτερο από το δάκρυ της πραγματικής μετάνοιας. Μάλιστα ο ιερός Χρυσόστομος λέγει ότι υπάρχουν τρία βαπτίσματα. Το ένα βάπτισμα είναι το δια πυρός! Όπως δηλαδή κατήλθον αι πύριναι γλώσσαι την ημέρα της Πεντηκοστής φωτίζοντας τους δώδεκα Αποστόλους. Το δεύτερο βάπτισμα είναι δια ύδατος εβαπτίσθη, για να δείξει το παράδειγμα εις τους πιστούς του. Και το τρίτο βάπτισμα είναι το διά δακρύων. Είναι αυτό το λουτρό της παλιγγενεσίας, όπως λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, και είναι ανώτερο από τα άλλα δύο προηγούμενα βαπτίσματα. Φαντασθείτε τι αξία έχει το δάκρυ της μετανοίας. Πολλοί έρχονται στο πνευματικό, αλλά ολίγοι δακρύζουν. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις εξομολογουμένων που τα δάκρυά τους κυλάνε άφθονα. Κι εκείνο που με κάνει να τους συγχωρώ αυθόρμητα, χωρίς να τους βάλω κανόνες είναι όταν καταλάβω ότι η μετάνοια είναι πραγματική. Και το δάκρυ, που είναι δώρο του Θεού προς τον μετανοούντα, είναι απόδειξις της πραγματικής μετάνοιας. Αυτό είναι το δάκρυ της μετανοίας»
Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε: «Χαρά μου έδωσες και όχι λύπη όπως λες, γιατί είδα τον πόθο που έχεις, να ζήσης κοντά στο θέλημα Εκείνου που μας εξηγόρασε με το Πανάγιο Αίμα Του. Μ’ έδεσες σφικτά μαζί σου με την αγάπη Εκείνου που συνεχώρησε τους σταυρωτάς Του και τις ιδικές σου αμαρτίες. Πίστευε στη δύναμη του μυστηρίου (της εξομολγήσεως). Εκείνος άλλωστε είπε «και εάν ώσιν αι αμαρτίαι υμών ως φοινικούν, ως χιόνα λευκανώ, εάν ώσιν ως κόκκινον, ως έριον λευκανώ» . Έπειτα ακολουθώ τα ίχνη του αειμνήστου αγίου Γέροντός μας Αμφιλοχίου ο οποίος όπως σου είπα και άλλοτε, αγαπούσε περισσότερον από τους δικαίους τους πολύ αμαρτωλούς ανθρώπους οι οποίοι με ειλικρινή μετάνοιαν και σταθερή απόφασιν προσήρχοντο εις την ιεράν εξομολόγησιν. Διότι ο αμαρτωλός πρέπει πολύ να πιέσει τον εαυτόν του, να υπερπηδήση εμπόδια και δυσκολίες που προέρχονται από τον ίδιο, από τον κόσμο και από τον πονηρόν. Αυτός είναι ο λόγος που σε θεωρώ παιδί μου, ιδικόν μου σπλάχνον που σε ωδήγησα εις τον φίλον των αμαρτωλών, τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστον.»
Στο μυστήριο της μετανοίας-εξομολογήσεως ο Γέροντας Παύλος έδιδε μεγάλη σημασία και προσοχή. Η υπακοή στον πνευματικό είχε μεγάλη αξία για τον ίδιο στο θέμα του πνευματικού αγώνος. Κάποτε κάποιο πνευματικό του παιδί εξομολογήθηκε σ’ έναν πνευματικό του Αγίου Όρους. Ο Γέροντας χάρηκε πολύ για την εξομολόγηση και σχετικά απήντησε στο πνευματικό του παιδί. «Χάρηκα που εξομολογήθηκες εις ιερομόναχον από την Σιμωνόπετρα Αγίου Όρους. Αλλά ετήρησες τις συμβουλές του; Επρόσεξες να διορθώσεις κάπως τον εαυτό σου; Πρέπει να ξεύρης ότι άμα πέφτεις εις τα ίδια αμαρτήματα συνέχεια, θα κολασθής παιδί μου. Το Ευαγγέλιον λέγει «ο γνούς το θέλημα του Κυρίου εαυτού και μη ετοιμάσας μηδέ ποιήσας προς το θέλημα αυτού, δαρήσεται πολλάς» , δηλαδή εκείνος που ξέρει ότι αυτό είναι αμαρτία και το πράττει, θα τιμωρηθή πολύ» . Ο Γέροντας σε περιπτώσεις ανθρώπων, που-ενώ τους συνεβούλευε-δεν διορθώνονταν, έφθανε στο σημείο να ομιλεί για τιμωρίες που θα στείλει ο Κύριος με μόνο σκοπό την μετάνοια και την μεταστροφή του αμετανόητου ανθρώπου. Έγραφε: «Εάν δεν μετανοήσωμεν ο Κύριος θα μας τιμωρήση»
20 Πάθη
20.1 Για το κάπνισμα
Ο Γέροντας Παύλος για την μάστιγα του καπνίσματος έγραψε ένα φυλλάδιο το οποίο και διέμεινε ο ίδιος σε όλα τα πνευματικά του παιδιά και σε όσους τον επισκέπτονταν στην Πάτμο. Με τον τρόπο αυτό ασκούσε πολλές φορές την ποιμαντική του σ’ όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΑΜΑΡΤΙΑ Όποιος καπνίζει, αυτοκτονεί, παραβαίνει την εντολή του Θεού: «Ου φονεύσεις» . Φυματίωση, καρδιοπάθειες, καρκίνοι, νευρασθένειες, κιρρώσεις του ήπατος είναι τα αποτελέσματα του πάθους του καπνίσματος. Αποτελεί πληγή εθνική. Η Ελλάς έχει το προβάδισμα από όλα τα κράτη της Ευρώπης. Αν τα δισεκατομμύρια που σπαταλούν οι Έλληνες καπνιστές διετίθεντο δια τους πτωχούς της πατρίδος μας, δεν θα υπήρχε πτωχή οικογένεια. Είναι πάθος, το οποίον καταστρέφει και την σωματικήν και την πνευματική υγείαν. Αυτό τονίζει σε ολιγοσέλιδο σοφό βιβλίο του ο καρδιολόγος Αθανάσιος Αβραμίδης. Το κάπνισμα, ο Άγιος του αιώνος μας Νεκτάριος Πενταπόλεως, το ονομάζει «πορνεία του στόματος», ο δε άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης «λιβάνι του διαβόλου». Ο Αββάς Πυτιρίων στο Γεροντικό αναφέρει ότι, δια να εκδιώξη κανείς τους δαίμονας, πρέπει πρώτα να κυριαρχήσει στα πάθη του κι έπειτα και οι δαίμονες φεύγουσι. Όπως τα δαιμόνια, λέγει ο Κύριος, δεν εξέρχονται από τον άνθρωπον παρά μόνον δια προσευχής και νηστείας , κατά τον ίδιο τρόπο εξέρχεται και το πάθος αυτό, με θερμή προσευχή και νηστεία που φέρνει την οικονομία κι αυτή τροφοδοτεί την ελεημοσύνη. Έτσι φυγαδεύεται το κακό αυτό που υποδουλώνει άνδρες και γυναίκες. Μητέρες που καπνίζουν, διαιωνίζουν την νευρασθένεια εις το έθνος μας. Γεννούν παιδιά νευρασθενικά κι η πληγή αυτή καταντά μάστιγα της οικογενείας κα της κοινωνίας γενικώτερον. Το κάπνισμα με την νικοτίνην που περιέχει, γίνεται αφορμή των ναρκωτικών, της μάστιγος αυτής που θερίζει την νεολαίαν μας. Ορθόδοξοι Χριστιανοί, ελευθερωθείτε από το πάθος αυτό! Με το παράδειγμά σας θα ωφελήσετε τους αδελφούς σας. Έπειτα, όπως ανωτέρω ετονίσθη, είναι θέμα υγείας. Πλησιάζει περίπου αιώνας που ο σατυρικός ποιητής Σουρής έγραφε: «Ο έτη τεσσαράκοντα μηδέποτε καπνίσας και το μη εκδαπανώμενον κατ’ έτος εκτοκίσας τοιούτο κτήμα αποκτά και υγείας δέκα έτη στον βίον του προσθέτει». Αν έζη σήμερον, ασφαλώς θα έλεγεν όχι μόνον δέκα έτη, αλλ’ ότι 40 έτη στον βίον του προσθέτει.
Χωρίς θυσία και αγώνα δεν επιτυγχάνεται τίποτα απολύτως. Ούτε το κάπνισμα, ούτε άλλο πάθος πολεμείται. Προσπάθεια χρειάζεται, να βιάσωμεν τον εαυτόν μας να κόψη το κάπνισμα, έχοντες υπ’ όψιν «η Βασιλεία του Θεού βιάζεται και βιασταί αρπάζουσιν αυτήν» . Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσωμεν ότι το κάπνισμα είναι αμαρτία μεγάλη. Εγώ σαν πνευματικός, εις τους καπνιστάς που έρχονται στην εξομολόγησιν, ως άλλην ποινήν τους ορίζω την αποφυγήν του καπνίσματος και μερικοί, πραγματικώς μετανοημένοι μου προσφέρουν το τελευταίο πακέτο τους. Εύχομαι οι ολίγες αυτές γραμμές μου να εύρουν θέσιν εις τας καρδίας πιστών ανθρώπων, ούτως ώστε να βελτιωθή η σημερινή κατάστασις που δημιουργεί πολλές οικογένειες δυστυχισμένες. Έπειτα, ας μην λησμονήσωμεν και τον Θείον παράγοντα: Βοηθεί ο Θεός όσους με πίστιν επικαλούνται την βοήθειάν Του! «Πάντα δυνατά τω πιστεύοντι» βεβαίωσεν ο Κύριός μας. Η θέλησίς μας και η Χάρις του Θεού θα συντελέσουν εις την καταπολέμησιν του πάθους αυτού που θεωρείται πράγματι μεγάλη αμαρτία. Σε μια πνευματική του κόρη που περίμενε παιδί και κάπνιζε, τη συνεβούλευε να σταματήσει αμέσως το τσιγάρο. Σε κάποια επιστολή του της έγραφε: «Καλά έκανες και σταμάτησες το κάπνισμα, Θεού φώτισις, διαφορετικά θα έφερνες στον κόσμο ένα νευρασθενικό παιδί» . Κάποτε ρώτησε το Γέροντα κάποιο πνευματικό του παιδί για το κάπνισμα. Κι ο Γέροντας απήντησε: «Και τώρα έρχομαι στο θέμα του καπνίσματος, αν το ξέρεις είναι μεγάλη αμαρτία, στην αρχή νεκρώνει τα νεύρα, αλλά κατόπιν κάνει χειρότερο κακό στον οργανισμό μας. Όσοι έρχονται και εξομολογούνται στο κελλί μου με ειλικρινή μετάνοια, μου αφήνουν το τελευταίο πακέτο τους και τα δείχνω εις όσους καπνιστές εξομολογούνται . Κάποια άλλη φορά σε άλλη επιστολή του ο Γέροντας συνεβούλευε κάποιο πνευματικό του παιδί: «Ας παύση το κάπνισμα, είναι μεγάλη αμαρτία. Θα κάμης κακό στον εαυτό σου και μάλιστα σ’ αυτή την ηλικία! Θα μετανοήσης, όταν θα είναι αργά».
20.2 Για την απελπισία
Η απελπισία είναι εισήγηση του πονηρού. Ο άνθρωπος που μπροστά σε δύσκολες περιστάσεις ξεχνά την πρόνοια του Θεού για τα πλάσματά του και συνδιαλέγεται με τον πειρασμό, οδηγείται στην κατάσταση της απελπισίας. Ο άνθρωπος είναι πλασμένος «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» του Θεού. Αυτό σημαίνει ότι είναι πλασμένος να ζήσει με το Θεό. Πολλές φορές ο άνθρωπος εξαιτίας των αμαρτιών του τις οποίες δεν εξαγορεύει και κατόπιν επηρείας του μισοκάλου διαβόλου, οδηγείται στην ιδέα της απελπισίας, ότι δεν θα σωθεί. Κι αυτή η δαιμονική κατάσταση μπορεί να τον καταστρέψει. Ο Θεός θέλει οι πάντες να σωθούν. Αυτή είναι η ελπίδα όλων των Χριστιανών. Ο πειράζων διάβολος κάνει τη δουλειά του, εισάγοντας στο νού μας κακές σκέψεις ότι, ως αμαρτωλοί που είμαστε, δεν θα σωθούμε. Με την πίστη όμως και την καθημερινή αύξησή της, ο άνθρωπος σταδιακά αποδεσμεύεται από τις μεθοδείες του χαιρεκάκου και εισερχόμενος στο στάδιο της πνευματικής καθάρσεως με την βοήθεια του πνευματικού, ελπίζει ότι θα σωθεί. Έγραφε σχετικά ο γέροντας σε κάποια πνευματικά του παιδιά: «Και πάλιν δέχεσαι τας εισηγήσεις του πονηρού και απελπίζεσαι δια την σωτηρίαν σου. Την στιγμή που ο Κύριός μας, μας εξηγόρασε με το Πανάγιον Αίμα Του και θέλει πάντας σωθήναι, δεν θα πρέπει να απελπίζεσαι ότι δεν θα σωθής. Και άλλοτε σου το έγραψα «ο ελπίζων ουκ απόλλυται». Όταν αγαπάς τον Θεόν δεν θα πρέπει να τον φοβάσαι «η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον » . «Είδα τον πόνο της καρδιά σου. Διεπίστωσα την απελπισία σου, αυτό είναι εισήγησις του πονηρού. Προεξοφλείς ότι δεν θα δης τον Θεό! Ξεχνάς παιδί μου ότι ο Θεός είναι αγάπη και το έλεός Του άπειρον; Είσαι αμαρτωλή, και ποιος είναι αναμάρτητος; Ημάρτομεν, ηνομήσαμεν ενώπιον του Θεού και των ανθρώπων, αλλά δα τους αμαρτωλούς σταυρώθηκε ο αναμάρτητος και μια σταγών του Παναγίου Του Αίματος είναι ικανή να αποπλύνη τις αμαρτίες όλης της ανθρωπότητας! Μην απελπίζεσαι λοιπόν! Έπειτα μη νομίσης ότι ο Κύριος δεν θα λάβη υπ’ όψιν του τις θυσίες που κάνεις εις τον οίκον Του, εις τις μικρές ψυχές των παιδιών, εις τον παράξενον γέροντα πενθερόν σου! Ημπορεί να κοπιάζεις και κανείς να μη το λογαριάζει, αλλά ο Θεός το καταγράφει εις το βιβλίον των πράξεών μας. Ποτήριον ψυχρού ύδατος εάν δώσωμεν εις τον αδελφόν μας, θα λάβωμεν τον μισθόν μας. Η αλήθεια είναι ότι κουράζονται τα νεύρα σου και η ξεκούραση δεν είναι ανάλογη. Σκεψου όμως ότι τα καλά κόποις κτώνται. Κι η ηθική ικανοποίησις που πρέπει να νοιώθης, είναι η μεγαλύτερη ξεκούρασις. Βγάλε λοιπόν την απελπισία από το μυαλό σου, γιατί ο ελπίζων ούκ απόλλυται. Η ελπίδα γεννάται από την πίστη μας»
Σε μια πνευματική του θυγατέρα έγραφε: «Μου γράφεις ότι κάπου-κάπου νοιώθεις απελπισία, ότι δεν θα σωθής. Αυτό είναι εισήγησις του πονηρού. Ο Κύριός μας, όπως είπε στον Απόστολον Πέτρον, το λέγει καις τον καθένα μας: «θαρσεί τέκνον» . Το θάρρος είναι αρετή χριστιανική που ενισχύει την ελπίδα μας εις το έλεος και την αγάπην του καλού Θεού μας ο οποίος θέλει «πάντας σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν». Το να πιστεύωμε ότι θα κερδίσωμεν την Βασιλεία του Θεού χάρη εις τας ιδικάς μας δυνάμεις, αυτό είναι εγωϊστικόν. Εις την Χάριν και την Παντοδυναμίαν του Θεού θα στηριζώμεθα κι έτσι δεν θα κινδυνεύωμεν να μη σωθούμε. Ο κλήρος του Χριστιανού είναι ο Παράδεισος. Αυτός είναι ο σκοπός της ζωής μας, είτε με την αφιέρωσίν μας, είτε με τον τίμιον γάμον που ευλογεί ο Θεός.
Όταν ο πειρασμός κυριεύει την ψυχή του αγωνιζομένου πιστού κι ο πιστός χάνει το θάρρος του, τότε οδηγείται στην κατάσταση της απελπισίας. Κάποιο πνευματικό παιδί του Γέροντα του έγραψε γι αυτήν την κατάσταση κι ο Γέροντας απήντησε: «Πρόσεχε παιδί μου μην απελπίζεσαι, αυτή η σκέψη είναι του πειρασμού, η απελπισία σε κάνει να αφήνης όλα σου τα θρησκευτικά καθήκοντα, οπότε θα χάσεις την αιώνιον ζωήν. Και ποτέ μην σκέπτεσαι σατανικά ότι, επειδή κάνουν όλοι οι άνθρωποι ένα αμάρτημα, πρέπει να το κάνεις κι εσύ, και αλοίμονον, αν σκέπτεσαι ότι αυτό που κάνεις, θα το εξομολογηθής και θα πάρης συγχώρεση. Αυτό λέγει ο Μέγας Βασίλειος είναι έγκλημα κι ο Θεός δεν σε συγχωρεί. Δεν είσαι μικρό παιδί, μυαλό έχεις, βάδιζε τον δρόμο του Θεού, για να σωθής. Και να είσαι ειρηνικός, χαρούμενος που βαδίζεις, όπως θέλει ο Θεός…» Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε: «Πήρα και διάβασα με προσοχήτο γράμμα σου, είδα τον πόνο σου δια τας αμαρτίας σου ουδείς όμως αναμάρτητος ειμή μόνον ο Χριστός μας. Καλά είναι τα δάκρυα που θεωρούνται λουτρόν παλιγγενεσίας, δεύτερον βάπτισμα. Βασικόν είναι η μετάνοια και η εξομολόγησις, όπως την ονομάζει ο ιερός Χρυσόστομος: «σωσίβιον του ναυαγού» Δεν πρέπει όμως να απελπίζεσαι, η απελπισία είναι σκέψις του Σατανά. Πάντοτε να ελπίζεις ότι ο Θεός θα σε ελεήσει δωρεάν».
20.3 Για τον εγωϊσμό
Μια αιτία που προκαλεί μεγάλο ψυχικό πόνο στον άνθρωπο και κλονίζει εκ θεμελίων την πνευματική ζωή είναι η ύπαρξη του εγωϊσμού. Ο εγωϊστής είναι άνθρωπος τυφλός. Δεν μπορεί να διακρίνει τι είναι σωστό και τι λάθος. Ο εγωϊστής έχει ως σύμβουλο μόνο τον εαυτό του. Είναι οχυρωμένος στην αυτοδικαίωσή του. Είναι απόκοσμος από την κοινωνία των προσώπων. Ο Γέροντας τον εγωϊσμό τον αποκαλούσε «επάρατο». Αντιθέτως η ταπείνωση, η καλλιέργεια της ψυχής με καθαρή εξομολόγηση και αληθινή συντριβή είναι τα φάρμακα, για την αποτοξίνωση του εγωϊσμού. Ο αγωνιστής άνθρωπος προσβλέπει στον Κύριό μας Ιησού Χριστό και αντλεί δυνάμεις, για να καλλιεργήσει την ταπείνωση και προσπαθεί να Τον μιμηθεί. Επίσης στρέφεται στην Παναγία και στα παραδείγματα των Αγίων, για να πετύχει μιμούμενος το παράδειγμά τους τη σωτηρία του. Σχετική είναι η επιστολή που ακολουθεί: «Λυπήθηκα για τους πόνους σου, τόσον τους ψυχικούς, όσον και τους σωματικούς. Είδα τις πτώσεις σου, όπως και άλλοτε. Η αντιλογία, ο εκνευρισμός, το άγχος της καρδιάς σου, η αγωνία σου, κ.λ.π. όλα πηγάζουν από τον επάρατο εγωϊσμό. Γιατί δεν αποβλέπεις εις τον Ιησού μας ο οποίος εταπείνωσεν τον Εαυτό Του μέχρι θανάτου, θανάτου δε Σταυρού; Γιατί δεν φέρνεις στην σκέψη σου την Παναγία μητέρα του Λυτρωτή μας που δια την ταπείνωσίν της, επέβλεψεν ο Θεός επ’ Αυτήν και εγένετο δοχείον του Παναγίου Πνεύματος; Το γαρ εννηθέν εκ Πνεύματος εστίν Αγίου. Και εδανείσθη ο άσαρκος σάρκα εκ της Πανάγνου Παρθένου Μαριάμ».
20.4 Για την πτώση στην ίδια αμαρτία
Η συνεχής πτώση στην ίδια αμαρτία είναι μια ψυχοπαθολογική κατάσταση. Ο άνθρωπος που αμαρτάνει συνεχώς πέφτοντας στα ίδια, ομοιάζει με το χοίρο που ενώ τον πλένει και τον καθαρίζει ο νοικοκύρης του, εκείνος ξαναβουτά στις λάσπες. Ο άνθρωπος λοιπόν που εμμένει στην ίδια αμαρτία, σίγουρα δεν θέλει να βάλει νέα πνευματική αρχή, μάλλον δε του αρέσει η αμαρτία και η ζωή της ασωτείας. Αυτός ο άνθρωπος σίγουρα έχει ανάγκη πολλής προσευχής, πολλών θυσιών και κόπων, για ν’ απαλλαγή απ’ αυτήν την ψυχοφθόρο κατάσταση. Την αιτία όμως γι’ αυτήν την κατάσταση θα πρέπει να την ανακαλύψει και να την αντιμετωπίσει ο ίδιος. Και είναι καλό εξ αρχής να θέσει το βασικό ερώτημα στη ζωή του: ή θα είμαι με το Χριστό, οπότε θα προσπαθήσω να κόψω την αμαρτία, ή θα είμαι με τον χαιρέκακο διάβολο και θα οδηγηθώ στην απώλεια.
Η τραγικότητα σ’αυτή την περίπτωση εντοπίζεται σ’ εκείνη τη μερίδα των πιστών ανθρώπων που, ενώ έχουν όλες τις προϋποθέσεις και τις γνώσεις, για να σωθούν, όμως ποτέ δεν προσπαθούν ν’ αγωνισθούν. Για την μερίδα όμως εκείνη των ανθρώπων που ζουν στη συνεχή πτώση, στα ίδια αμαρτήματα κι απορρίπτουν την πνευματική ζωή, γιατί πιθανόν να μη τη γνώρισαν, μπορούμε αν πούμε ότι για τούτη την κατηγορία υπάρχουν ελαφρυντικά, για την άλλη όμως μερίδα ισχύει το «ο γνους και μη ποιήσας, δαρήσεται πολλά». Ο πιστός άνθρωπος που λαμβάνει το σώμα και το αίμα του Χριστού οφείλει να αγωνίζεται συνεχώς για την αποκοπή των παθών του. Κι είναι αλήθεια ότι τα πάθη είναι πολύ δύσκολο ν’ αποκοπούν.
Όταν όμως υπάρχει η ταπείνωση και η μετάνοια τότε: «πάντα δυνατά τω πιστεύοντι» .Σχετικά ο γέροντας απαντά σε κάποιο πνευματικό του παιδί: «Και εν συνεχεία διερωτώμαι κι εγώ, πως, εφόσον αγαπάς και λατρεύεις τον Κύριον και αισθάνεσαι τόση πνευματική αγαλλίασιν, όταν λαμβάνης το Πανάγιον Σώμα και Τίμιον Αίμα Του, πως διαρκώς πίπτεις στις ίδιες αμαρτίες! Πως, αφού αγαπάς με όλην την δύναμιν της ψυχής σου Εκείνον που σε εξηγόρασε με την Σταυρική Του θυσίαν, πως συνεχίζεις να τον πικραίνεις τόσον πολύ! Βέβαια αφορμές μας δίδει ο πονηρός, ο κόσμος και ο εαυτός μας, αλλά το πυρ της θείας αγάπης πρέπει να κατακαίη κάθε άλλην αντίδραση και να βασιλεύη η γαλήνη του Θεού, η ηρεμία και να προγεύεσαι την χαράν της Βασιλείας των Ουρανών».
20.5 Για την αργολογία
Η πολυλογία και η αργολογία είναι αδελφές. Αμφότερες είναι αμαρτήματα που γεννώνται από τον εγωϊσμό και την υπερηφάνεια. Ο πολυλογάς είναι εκείνος ο τύπος του ανθρώπου που αρέσκεται να γίνεται το επίκεντρο σε κάποια παρέα. Ο τύπος αυτός μιλάει συνεχώς, απαραίτητα και στην ταχύτητα που αναπτύσσει του φεύγουν τα λόγια που δεν θα έπρεπε να πει, προκαλώντας έτσι στους ακροατάς του την απέχθειά τους. Ο αργολόγος αρέσκεται να σκοτώνει το χρόνο του με περιττές, ανόητες κι ανώφελες ομιλίες. Μιλάει, για να μιλάει. Και οι δύο τύποι ανήκουν στην κατηγορία των ανθρώπων εκείνων που τους λείπει η διάκριση. Με τα λόγια και των δύο προκαλούνται συγχύσεις στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Τα λόγια αυτά ενώ θα έπρεπε να λέγονταν προς οικοδομήν και στηριγμό των αδελφών, γίνονται αιτίες για σκανδαλισμό. Στον αγωνισζόμενο πιστό δεν αρμόζει ούτε η πολυλογία, ούτε η αργολογία. Ο πιστός ξέρει να σιωπά να αγωνίζεται όχι με λόγια, αλλά έμπρακτα, ξέρει να κρύπτεται από τις επιδείξεις και τις δημοσιότητες. Η πολυλογία και η αγρολογία είναι αμαρτήματα. Σχετικά ο γέροντας έγραφε σε κάποιο πνευματικό του παιδί τα ακόλουθα: «Πολέμησε την πολυλογίαν, η αργολογία είναι εμπόδιον της χριστιανικής ζωής και αμαρτάνεις χωρίς να το αντιληφθής λόγω των νεύρων»
20.6 Για την απογοήτευση
Η απογοήτευση είναι καρπός της ολιγοψυχίας. Ο πειρασμός που βάζει ο διάβολος στον άνθρωπο με την απογοήτευση, τον οδηγεί ταυτοχρόνως στην απόγνωση. Είναι ολόκληρος φαύλος κύκλος η όλη μεθοδεία του διαβόλου. Ο απογοητευμένος άνθρωπος ξεχνά εύκολα όλες τις ευλογίες που δίδει στον καθένα από μας ο Θεός. Ξέχνά ότι ο Θεός μας έφερε στη ζωή, ότι μας βαστά στα χέρια Του, ότι μας φροντίζει, μας συντηρεί μας στέλνει τους κατάλληλους ανθρώπους, όπως τον πνευματικό μας, στον οποίο εμπιστεύεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της σωτηρίας μας, μ’ ένα λόγο μας στέλνει πλήθος ευλογιών. Κι όλα αυτά τα σχεδιάζει με τέτοιο τρόπο ο πειρασμός, για να ξεχνά τις ευλογίες του Θεού ο απογοητευμένος άνθρωπος. Επίσης ο τύπος αυτός του ανθρώπου νιώθει εγκατάλειψη και κατά συνέπεια βιώνει τη δαιμονική μοναξιά που τον οδηγεί στον μαρασμό και την πνευματική αδράνεια, το σταμάτημα της προσευχής και γενικά του πνευματικού αγώνα. Ο απογοητευμένος θέλει να θέσει τέρμα στη ζωή του. Την όλη αυτή κατάσταση ενορχηστώνει ο διάβολος που θέλει πάντας ανθρώπους κολασθήναι. Αντιθέτως, η ελπίδα στο έλεος και τη χάρη του Θεού είναι το φάρμακο για τον πιστό άνθρωπο. Η καλλιέργεια καλών λογισμών, η εμπιστοσύνη στο θέλημα του Θεού, η τελεία αφοσίωση στον πνευματικό- εξομολόγο, η καθαρή εξαγορά των λογισμών σ’ αυτόν- ενν. τον πνευματικό πατέρα- κι η συνεχής σκέψη ότι ο άνθρωπος ως ψυχοσωματική οντότητα με την ελπίδα που καλλιεργεί για την ανάσταση κατά την ημέρα της κρίσεως, πρέπει να ξέρει ότι το μεν σώμα είναι καλό λίαν δημιούργημα του Θεού, οπότε χρειάζεται προσοχή και φροντίδα, η δε ψυχή ως αθάνατη πρέπει να είναι καθαρή, γιατί αυτή θα ζήσει στην αιωνιότητα. Εάν σ’ αυτή την πρόσκαιρη και φθαρτή ζωή μας προσέξουμε την ψυχή μας, τότε όλοι οι άνθρωποι να μας εγκαταλείψουν εμείς θα κρεμόμαστε από το έλεος του Θεού πάντοτε. Ο Γέροντας έγραφε σχετικά σε κάποιο πνευματικό του παιδί: «Το βασικό του γράμματός σου παράπτωμα είναι η απογοήτευσις! Αυτή προέρχεται από την ολιγοπιστία μας. Δεν είδες ποτέ σου χέρι του Θεού; Δεν ένιωσες την παρουσία του Θεού; Μήπως τη Γερόντισσα Αγνή δεν την έστειλε ο Θεός; Το παραδέχομαι ότι δεν σε καταλαβαίνουν οι άλλοι κι αυτοί οι δικοί σου έχουν απαιτήσεις αδικαιολόγητες και οι φίλες σου χωρίς αιτίαν σε εγκατάλειψαν. Ο Θεός δεν σε εγκατέλιψεν, ούτε θα σε εγκαταλείψει. Το συναίσθημα που σε κράτησε να μην κάνεις κακό στον εαυτό σου ήταν η φωνή της συνειδήσεώς σου, η φωνή του Θεού. Πάντα πρέπει να φιλοσοφής πάντα να προσβλέπης εις την χάριν του Θεού η οποία αναπληρώνει τα κενά που έχουμε. Από το μυαλό σου δεν πρέπει να φεύγει η σκέψις ότι είμεθα σώμα και ψυχή. Το ένα θνητό, το άλλο αθάνατο. Το ένα υλικό, το άλλο άυλο κι αιώνιο. Δια την αθάνατη ψυχή μας πρέπει να ενδιαφερώμεθα περισσότερο. Βέβαια και το σώμα θα προσέξουμε διότι αυτό είναι ο φορέας της ψυχής μας. «Ουδείς γαρ ποτέ την εαυτού σάρκα εμίσησε αλλ’ εκτρέφει και θάλπει αυτήν» . Λέγει ο απ. Παύλος. Πάνω απ’ όλα όμως η ψυχή. «Τι γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμο όλον κερδίση την δε ψυχήν αυτού ζημιωθή» είπεν ο Κύριός μας. Έχουμε αδυναμίες, έχουμε πάθη, έχουμε αμαρτίες, όλα θα τα νικήσουμε με την δύναμιν του Θεού. «Πάντα δυαντά τω πιστεύοντι» λέγει το Ευαγγέλιόν μας. Ας μας πολεμούν οι άλλοι, ας μας αποστρέφονται οι φίλοι μας. Ο μεγάλος φιλος μας, ο Θεός δεν θα μας αφήσει μόνους! Ποτέ, ποτέ!
Ο πειρασμός προσπαθεί να κάνει τον πιστό άνθρωπο να χάσει το θάρρος του και την ελπίδα του στο Θεό, για να πετύχει την όσο το δυνατόν απομάκρυνσή του από Αυτόν. Η απογοήτευση είναι σατανική παγίδα. Ο απογοητευμένος μοιάζει με το στρατιώτη εκείνο που, ενώ μπαίνει με τα όπλα του στη μάχη έτοιμος ν’ αγωνισθεί και να συντρίψει τον εχθρό κι ενώ έχει σίγουρη τη νίκη, εκείνος παρατάει τα όπλα και χάνει άδικα την μάχη. Έγραφε σχετικά σε κάποιο πνευματικό του παιδί: «Εις τον αγώνα σου θέλω ακόμη να έχεις θάρρος ουχί απογοήτευσιν αυτό είναι σατανική παγίδα, για να σε κάμη να ρίπτεις τα όπλα σου και να σ’ έχει δική του. «Θάρσει τέκνον» είναι η φωνή του Ηγαπημένου σου».
20.7 Για την βλασφημία
Ο Γέροντας τη βλασφημία τη θεωρούσε μεγάλη αμαρτία. Μάλιστα συνιστούσε σε πνευματικά του παιδιά να μην κάνουν παρέα με ανθρώπους βλάσφημους. Σε μια επιστολή του έγραφε: «Για τους γειτόνους που βλασφημούν τα Θεία, καλά κάμετε και κόψατε το γειτόνεμα. Μια καλημέρα φθάνει!» . Σε κάποιο πνευματικό του παιδί που βλασφημούσε, έγραφε συμβουλευτικά: «Πρόσεξε, παιδί μου, μην ξαναβλασφημήσης! Ημπορείς μόνον να λέγης για να ξεθυμάνης- «ύπαγε οπίσω μου, σατανά» , αυτό που είπε και ο Χριστός!» . Σε άλλο πνευματικό του παιδί συνεβούλευε: «Όταν ακούεις βλασφημίες, να κάνης με τρόπον καλον παρατηρήσεις μια δύο φορές κι ύστερα να σταματάς, είτε ει δυνατόν να φεύγης».
20.8 Για την αχαριστία
Συμβουλεύοντας ο γέροντας κάποιο παιδί του έγραφε για την αχαριστία τα ακόλουθα: «Όσον για την αχαριστία του κόσμου να σκέπτεσαι τι έκαμαν οι σταυρωτές του Κυρίου μας, αντί του μάννα χολήν τον επότισαν, αντι ευγνωμοσύνης Σταυρόν του εχάρησαν. Μην περιμένεις ευχαριστώ από τους ανρθώπους. Ό,τι κάνει να το κάνεις για την δόξα του Κυρίου!»
29. Σχέσεις ανδρογύνων – Διαζύγια – Διαπαιδαγώγηση τέκνων
29.1 Για τις σχέσεις των ανδρογύνων, το σωστό παράδειγμα στην οικογένεια και τον εκκλησιασμό των παιδιών
Ο Γέροντας συχνά άκουγε περί διαταράξεων των σχέσεων μεταξύ ανδρογύνων. Η κατάσταση αυτή οφείλεται στον εγωισμό και των δύο συζύγων που τυφλώνει τα μάτια της ψυχής, για να μη μπορούν να διακρίνουν, τι το ωφέλιμο και το σωστό. Ο γέροντας θυσίαζε την ησυχία του, προκειμένου να ενώσει κάποιο αντρόγυνο που βρισκόταν σε προχωρημένη κατάσταση προβληματικής συμβιώσεως, είτε ακόμα και στα πρόθυρα του διαζυγίου. Ο ίδιος έκαμνε και ολόκληρα ταξίδια, με μοναδικό σκοπό να ενώση διαταραγμένα ζευγάρια. Συνήθως προκαλούσε εκείνο το μέλος από το ανδρόγυνο που είχε περισσότερη πίστη κι ευαισθησία. Ο μακαριστός πατήρ διέθετε έναν άλλο τρόπο, για να ενώνη τους ανθρώπους. Με την καλωσύνη και την πλεονάζουσα αγάπη του παρείχε τις προϋποθέσεις, για μια εν ομονοία και ενότητι συμβίωση των ανδρογύνων.
Συνεβούλευε κάποιο πνευματικό του παιδί: «Θα κάνης θερμήν προσευχήν ο Κύριος να φωτίση,τον άνδρα σου και τα παιδιά σου, κράτησέ τους κοντά εις τον Κύριον και Θεόν μας… Προσεύχου, προσεύχου παιδί μου όσον δύνασαι! Δύσκολη εποχή διερχόμεθα!» .
Συνεβούλευε κάποια πνευματική του κόρη: «Ακόμη Θα πρέπη με την καλωσύνην σου, τους καλούς σου τρόπους και με την προσευχήν σου να κερδίσης τα παιδιά σου, να πείσης τον μεγαλύτερο να ανέχεται τον μικρότερο αδελφό του, να τον συγχωρεί κι όχι να τον εκδικείται. Όχι «οδόντα αντί οδόντος» , αλλά απέραντη αγάπην προς τον μικρότερον αδελφόν. Να προσεύχεσαι δι’ αυτά (ενν. τα παιδιά), να τα κοινωνής τακτικά ανά δεκαπενθήμερον και με μίαν ημέραν νηστείας. Ούτως θα γίνη εθισμός εις τα παιδιά η Θεία Κοινωνία και μόνα τους μετά θα ζητούν Θείαν Μετάληψιν. Και κάθε εβδομάδα να κοινωνούν, ακόμη καλύτερον!» .
Συνεβούλευε κάποιο πνευματικό του παιδί: «Πίστευε εις την συμπαράσταση του Θεού και στήριξε σ’ Εκείνον την φροντίδα της διατροφής και συντηρήσεως του νέου καρπού σου. Να αποβλέπης εις τα στρουθία του ουρανού που ούτε σπέρνουν, ούτε θερίζουν και ο Πατήρ ημών ο ουράνιος τρέφει αυτά. «Εμβλέψατε εις τα πετεινά του ουρανού, ότι ου σπείρουσιν ουδέ θερίζουσιν ουδέ συνάγουσιν εις αποθήκας, και ο πατήρ υμών ο ουράνιος τρέφει αυτά » .
Συμβούλευε κάποια μητέρα: «Αγωνίζου τον καλόν αγώνα της οικογενειακής ζωής, μιμήσου τόσες άγιες οικογένειες και αναπαύου εις την εκτέλεσιν των μητρικών σου καθηκόντων» .
Συνεβούλευε ο γέροντας τα ανδρόγυνα: «Τα παιδιά να τα κοινωνείτε τακτικά!» .
Συνεβούλευε ο γέροντας κάποια γυναίκα που είχε πρόβλημα με το σύζυγό της: «Θέλω πάντα με ψυχραιμία να τον αντιμετωπίζης, χωρίς αδικαιολόγητες δικαιολογίες, με πνεύμα Χριστού. Να εξασκής, όταν πρέπει την σιωπήν και ταυτόχρονα να προσεύχεσαι νοερώς. Η προσευχή είναι το αήτττητον όπλον εις τα χέρια μας, αρκεί να γίνεται με συναίσθησιν και θερμότητα. Το παράδειγμά σου θα επηρεάση τόσον τον σύζυγον, όσον και τα παιδιά. Οπλίσου με υπομονήν πάντα και ταπείνωσιν, για να έχης πάντα συνεργόν την θείαν Χάριν, άνευ της οποίας τίποτε δεν επιτυγχάνεται . Συνεβούλευε ο γέροντας κάποια μητέρα: «Τα παιδιά σου θα τα κερδίσης με την καλωσύνη και την προσευχή σου» . Συμβούλευε κάποια γυναίκα που είχε πρόβλημα με το σύζυγό της: «Κάμνε υπομονή στις δύσκολες στιγμές της ζωής σου, με ψυχραιμίαν και προσευχήν αντιμετώπιζε όλα τα περιστατικά της οικογένειά σου. Έχε κατά νουν παιδί μου ότι η θάλασσα έχει καλωσύνες, έχει και τρικυμίες. Κι ότι ο άθρωπος του Θεού στη φουρτούνα φαίνεται» .
Συνεβούλευε ο γέροντας κάποια μητέρα που αντιμετώπιζε πρόβλημα με τα μικρά παιδιά της: «Στα παιδιά δείχνε κάποια ανοχήν, γιατί είναι παιδιά. Με καλωσύνη θα τα κερδίσης, όχι με φοβέρες και εκνευρισμούς. Και πρωτίστως με τα δάκρυά σου! Ενθυμού την Μόνικα, τη μητέρα του Ιερού Αυγουστίνου. Δεν πήγαν χαμένα τα δάκρυα που έχυνε δια το παιδί της και έτσι ανεδείχθει Μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας. Ν’ αγαπάς και τα δύο εξ ίσου, χωρίς καμιά προτίμισιν, γιατί αυτά έχουν τρομερήν διαίσθησιν και αντιδρούν ανάλογα.» . Ο Γέροντας συνήθιζε να λέει στα ανδρόγυνα το ακόλουθο: «Δια τον σύζυγον έχε υπ’ όψιν σου το σχετικόν χωρίον του Παύλου, ο σύζυγος αγιάζεται από την πιστή σύζυγον και τανάπαλιν, η σύζυγος από τον πιστόν σύζυγον.» .
Συνεβούλευε μια μητέρα που είχε πρόβλημα με το σύζυγό της, όσον αφορά τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών της: «Τώρα όσον δια τα παιδιά που δεν θέλει ο πατέρας τους να εκκλησιάζονται και να πηγαίνουν στο Κατηχητικό, είσαι μητέρα κι έχεις και συ δικαιώματα εις τα παιδιά σου. Αυτό πρέπει να το καταλάβει ο σύζυγός σου. Γιατί, όταν αργότερα θα δη τα αποτελέσματα ασφαλώς θα μετανοήση, πλην όμως θα είναι αργά. Άνθρωπος χωρίς Θεόν μέσα του είναι ο πλέον δυστυχισμένος άνθρωπος, είναι ένα μηδενικό χωρίς αξία! Απορώ πως σκέπτεται σαν μορφωμένος και λογικός … κατ’ αυτόν τον τρόπο. Κάνε προσευχή να φωτίζη και τον πατέρα και τα παιδιά ο Κύριος. Το παράδειγμά σου πρέπει να είναι άψογο και νασαι βέβαιη ότι θα κάμη ο Θεός το θαύμα Του» .
Συνεβούλευε μια πνευματική του κόρη που είχε πρόβλημα με το σύζυγό της: «Και έχε υπόψιν σου ότι, όταν ακουσίως υποχωρής, δεν ημπορείς δηλ. διαφορετικά ν’ αντιδράσης, τότε όπως λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος πίστευε ότι η αγνότης υπάρχει εις την καρδιάν σου και ας μολύνεται το σώμα σου» .
Συνεβούλευε ο γέροντας μια πνευματική του κόρη: «Κι η προσευχή κάνει θαύματα. Θα έλθη στιγμή που και ο άνδρας σου θα βαδίση στα ίχνη του Κυρίου μας. Είναι βασικό ότι πιστεύει εις τον Θεόν και τους Αγίους Του. Ας προσευχώμεθα εκτενώς» . Συνεβούλευε ο γέροντας μια πνευματική του κόρη: «Με την προσευχή σου, την υπομονή σου, τη σιωπή σου θα κερδίσης και τα παιδιά σου και τον σύζυγόν σου» .
Συνεβούλευε ο γέροντας ένα πνευματικό του ζευγάρι τα ακόλουθα: «Είσθε πράγματι αξιολύπητοι κι εγώ δεν μπορώ να παρηγορήσω τον εαυτόν μου μ’ αυτό το κατάντημά σας. Λυπούμαι αφάνταστα που δώσατε το δικαίωμα στον διάβολο να σας κοσκινήση, όπως ο γεωργός κοσκινίζει το σιτάρι. Αναρωτιέμαι μήπως δεν ήμουνα ο κατάλληλος καπετάνιος και οδήγησα το σκάφος των ψυχών σας εις τους βράχους και συνετρίβη; Από την μία μεριά ένας ήσυχος κι ήρεμος άνθρωπος να φτάσει να διαλοστέλνη, να βλασφημά, χωρίς να αισθάνεται καμμίαν τύψιν συνειδήσεως και από την άλλη μια κατηχήτρια που κήρυττε τον Χριστόν, να προσκυνά τον Σατανάν και να του ζητά βοήθεια! Πράγματιλυπάμαι τον σύζυγο, διότι τον έχει τυφλώσει ο πειρασμός…. Μόνον με την δυνατή προσευχή στα γόνατα ημπορεί να κάμη ο Θεός το θαύμα Του και ν’ ανανήψη ο πτωχός….! Ελόγου σου με τα νεύρα σου ενόμιζες ότι θα κατώρθωνες το παν και έφθασες σ’ αυτό το σημείον που βρίσκεσαι σήμερον. Εάν εξ αρχής έκανες υπακοή και καλλιεργούσες την υπομονήν θα είχαμε πολύ καλύτερον αποτέλεσμα. Θα είχες φτιάξει το σπίτι σου., ενώ τώρα με τον εγωϊσμό του ο άλλος αντιδρά και γίνεται αγεφύρωτον το μεταξύ σας διάστημα κι ευρύνεται το χάσμα μεταξύ των δύο συζύγων. Χορεύει ο σατανάς από την χαρά του, σας έκαμε άνω κάτω. Κι έμενα τον ανάξιον λειτουργόν Του δεν μ’ ακούει που Τον ικετεύω σε κάθε λειτουργία και προσευχή μου να σας βοηθήση. Μόνον ελικρινής μετάνοια θα σώση την κατάστασην κι όχι σκέψεις αυτοκτονίας. Μόνον οι άπιστοι φθάνουν σ’ αυτήν την καταραμένη σκέψιν. Κοντά μας έιναι ο Χριστός, αυτός θα μας σώση αν πέσουμε στα πόδια Του!».
Σε μια πνευματική του κόρη που είχε προβλήματα με το σύζυγό της και ζήτησε τη βοήθειά του, εκείνος της έγραφε: «Παιδί μου σηκώνεις πράγματι βαρύν Σταυρόν, και σαν πιστή χριστιανή δεν θα πρέπει να τον αρνηθής…. Καλόν είναι να μην αντιλέγης εις τον σύζυγον και με τον τρόπον σου να τον φέρης πάλιν κοντά σου. Διάβαζε τα αποφθέγματα του Γέροντος αγίου Αμφιλογίου. Έχε υπ’ όψιν σου ότι ο άνδρας είναι κεφαλή της γυναικός. Βέβαια δεν θα τον ακούσης, όταν θα σου πή ν’ αρνηθής τον Χριστόν μας, την πίστη σου. Έχεις παιδί μου παιδιά. Δεν πρέπει ούτε κάν να σκεφθής το διαζύγιο, διότι τα παιδιά θα είναι τα θύματα! Κάνε προσευχή κι ο καλός μας Θεός θα σου δώση τη δύναμη με την χάριν Του όλα τα προβλήματά σου. «Πάντα δυνατά τω πιστεύοντι» λέγει ο Κύριος. Όσον ημπορείς να μην εκνευρίζεσαι, να μη χάνης τον έλεγχον του εαυτού σου, να έχης πάντα ταπείνωσιν, για να νικάς τον εγωϊσμό σου και η γαλήνη της ψυχής σου θα σου δίνει δύναμη, ώστε να είσαι βράχος ασφαλής που θα σπάνε πάνω του όλα τα μανιασμένα κύματα. Θα κουρασθής, θα παλαίψης σ’ αυτή τη ζωή, για να κληρονομήσης την αιώνια ζωή…».
Σε κάποιο ζευγάρι που σημείωνε πνευματαική πρόοδο και υπήρχε αγάπη μεταξύ των, ο Γέροντας έγραφε: «Χάρηκα πολύ, όσον δεν φαντάζεσθε, με την αγάπην που έχετε μεταξύ σας. Όπου αγάπη, εκεί ο Θεός κι όπου ο Θεός, εκεί καμμία ανάγκη δεν υπάρχει! «Υπομονής γαρ έχετε χρείαν» λέγει ο Απόστολος των Εθνών Παύλος. Όπου κάνετε παιδιά μου υπομονήν-με κάθε θυσίαν-θα κερδίσετε τους ουρανούς. Σηκώσετε τον Σταυρόν σας μέχρι θανάτου. Εφ’ όσον ζώ θα σταθώ δίπλα σας Κυρηναίος και με τις ταπεινές προσευχές μου θα υποβοηθώ, ώστε να κάμνετε το καθήκον σας…» .
Σε άλλη επιστολή του ο Γέροντος σημείωνε περί των σχέσεων των συζύγων τα εξής: «Διεπίστωση την αρμονική συμβίωσιν κι ένιωσα πατρικήν ικανοποίησιν. Ο Χριστός να ενώνη όλην την οικογένειαν, δια να είναι και να λέγεται «κατ’ οίκον Εκκλησία». Όπου είναι αγάπη, εκεί ο Θεός και όπου ο Θεός, εκεί ουδεμία ανάγκη. Εκεί υπάρχει καλήσυνεννόησις, λιτότης, υπομονή εις τις δύσκολες στιγμές και εις όλα μας τα προβλήματα.» . Πολλοί γονείς παραπονιούνταν στο Γέροντα ότι τα παιδιά τους δεν εκκλησιάζονται. Εκείνος για τις περιπτώσεις αυτές έλεγε ότι «ο εκκλησιασμός διδάσκεται. Από πολύ μικρή ηλικία πρέπει οι γονείς να συνηθίζουν τα παιδιά στον εκκλησιασμό. Έτσι το καλό αυτό παράδειγμα αποτελεί και το πιο εύγλωττο μάθημα».
Σε κάποια επιστολή του γράφει σχετικά: «Χαίρομαι που εκκλησιάζεται το παιδί σας. Όταν οι γονείς εκκλησιάζονται και τα παιδιά θ’ αγαπήσουν την Εκκλησία» .
Συνεβούλευε μια πνευματική του κόρη: «Μελέτησε τον εαυτόν σου κι από σήμερα αγωνίζου με προσευχή θερμή να πολεμάς τα πάθη και τις αδυναμίες σου. Και το σωστό παράδειγμά σου θα το μιμιθή κι ο σύζυγος και τα παιδιά σου».
Συνεβούλευε μια πνευματική του κόρη, τα ακόλουθα: «Πάντα με ψυχική γαλήνη να συμπεριφέρεσαι και στο σπίτι και στην εργασία σου. Δια τας απαιτήσεις του συζύγου θα πρέπει όπως εσύ τον σέβεσαι, το ίδιο κι εκείνος. Έχει δικαιώματα ο σύζυγος. Έχεις κι εσύ! Ο Χριστός εξίσωσε την γυναίκα με τον άνδρα! Χρειάζεται να δείχνη αλληλοσεβασμό κι αγάπη ο ένας προς τον άλλον. Ενίοτε χρειάζεται και υποχώρηση εις τα συζυγικά καθήκοντα. Όταν αδυνατή να εγκρατεύεται δια πολλούς λόγους… Έπειτα, όταν εσύ δεν θέλης και δεν ενοχλείσαι, τότε δεν αμαρτάνεις. Ο ιερός Χρυσόστομος λέγει ότι η παρθενία ευρίσκεται στην καρδιά και όχι εις το σώμα. Δι’ αυτό και συγχωρέθηκαν όλες οι γυναίκες της Κύπρου που εβιάσθησαν από τους Τούρκους. Με την προσευχήν σου να προκαλής τον σύζυγον εις την εγκράτειαν. Μακάρι να φέρετε και τέταρτο παιδάκι, δια να συγκαταλέγεσθε μεταξύ των πολυτέχνων. Ευλογημένη η φυσική ζωή και μεγάλη αμαρτία η παρά φύσιν συμβίωσις. Ξεπερνά και τα κτήνη ο λογικός άνθρωπος» .
«Δίωκε δε υπομονήν» ήταν η συμβουλή που έδινε ο Γέροντας σε πνευματικά του παιδιά που ακολουθούσαν τον έγγαμο βίο. Την αρετή δε της υπομονής τη ζητούσε από εκείνον-τον σύζυγο ή την σύζυγο-που ζούσε πνευματικά. Έγραφε σε επιστολή του: «Παιδί μου, το φάρμοκό σου είναι η Ιώβειος υπομονή μέχρι θανάτου. Ποτέ μην αντιλέγεις στον σύζυγον, η σιωπή δαμάζει το φουρτουνιασμένο πέλαγος! Και θα δίδεις ένα καλό παράδειγμα στα παιδιά σου. Ευτυχώς, τα παιδιά σου κατάλαβαν, ποιο είναι το συμφέρον τους και κάνουν υπακοή στην μητέρα τους. Με την καλωσύνη σου και την μητρική αγάπη σου θα τα κερδίσης.
Δυστυχώς πολλοί είναι οι πειρασμοί στη σύγχρονη δύσκολη εποχή μας. Και πρέπει πολύ να προσευχώμεθα να φωτίζη όλους ο Κύριος! Όσον δια τους πειρασμούς και τις δοκιμασίες, τα επιτρέπει ο Κύριος δια το αιώνιον συμφέρον μας. Οι Πατέρες αυτό λέγουν «έπαρον τους πειρασμούς, και ουδείς ο σωζόμενος!» . Δεν αγιάζεται κανείς, χωρίς πειρασμούς. Και σημείωνε ότι περισσότερον δοκιμάζει τους καλούς, δια να τους εξαγνίση κι έτσι να κερδίσουν τον Παράδεισον. Οι κακοί είναι πλέον καταδικασμένοι, όργανα του πονηρού και δεν χρειάζονται πειρασμούς. Οι αμαρτίες μας θα συγχωρεθούν με την υπομονή μας!» .
Κάποτε συνέβη να του εξαγορεύσει κάποιο πνευματικό του παιδί το πρόβλημά του σχετικά με το σύζυγό του. Ο Γέροντας απήντησε σχετικά: «Το παράδειγμά σου θα λαλήση αγαθά εις την πωρωμένην καρδιά του. Εξακολούθησε να τον αγαπάς σαν πατέρα των παιδιών σου. Έχει ο Θεός που θέλει «πάντας ανθρώπους …. Σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν » .
Είναι αλήθεια ότι πολλά προβλήματα αναφύονται στις σχέσεις μεταξύ των ανδρογύνων από τρίτα πρόσωπα, είτε λέγονται αυτά γονείς –τις περισσότερες φορές- είτε φιλικά πρόσωπα. Για μια τέτοια περίπτωση έγραφε ο Γέροντας σ’ ένα πνευματικό του παιδί τα ακόλουθα: «Είδα τα βάσανά σου με τον σύζυγον, λόγω των διαβολών του φίλου του. Έχεις πράγματι ένα μεγάλο Σταυρό που σηκώνεις, αλλά δεν ημπορώ να σου πώ να χωρίσης. «Ο ούν ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος μη χωριζέτω» . Έχεις τα παιδιά σου και είσαι υποχρεωμένη όλα τα βάσανα να τα σηκώσης. Έπειτα απέναντι του Θεού είσαι εντάξει. Τα παιδιά θα το θεωρήσουν τιμή τους να μη χωρίσετε. Παρακάλει τον Κύριόν μας να σου χαρίσει Ιώβειον υπομονήν. Έτσι θα κερδίσης τον Παράδεισον. Μην αντιμιλάς εις τον σύζυγον. Να λέγεις: «Ο Θεός τα ξεύρει όλα!». Ο αντίλογος φέρνει τη φουρτούνα στο σπίτι σου… Τα παιδιά σου θα εκτιμήσουν την θυσία που κάνεις για χάριν των. Ο Θεός θα σε ανταμείψη. «Ο δε υπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται» λέγει η Αγία Γραφή μας. Έχε υπ’ όψιν σου τι ετράβηξε ο Χριστός μας, για να μας λυτρώση από την αιώνιον Κόλαση».
Κατέκλεισε δε ο Γέροντας την παραπάνω επιστολή με την ευχή: «Και πάλιν σου εύχομαι υγείαν κι υπομονήν με πατρικήν εν Κυρίω αγάπην» . Σε μια πνευματική του θυγατέρα που είχε παρόμοια προβλήματα με τον σύζυγό της, της έγραφε σε μια πασχαλιάτικη ευχετήρια κάρτα του: «Έχεις όλες τις ευχές μου, κάνε υπομονή, κράτει τον σταυρό σου κι ο Θεός βοηθός!»
Στις περιπτώσεις εκείνες που επεμβαίνουν ξένοι και τρίτα πρόσωπα στις σχέσεις των ζευγαριών, ο Γέροντας επέμενε στην άσκηση της προσευχής. Έγραφε: «Δεν είναι σωστό να φθάσωμε σε διαζύγιο. Να προσεύχεσθε ο Θεός να φωτίζη και σύζυγον και διαβολέαν! Οι διαβολές δεν ισχύουν. «Ο καθαρός ουρανός αστραπές δεν φοβάται». Αρκεί που έχεις καθαρόν μέτωπον. Είσαι εντάξει απέναντι Θεού και ανθρώπου … Καλήν δύναμιν στον αγώνα σου» .
Σε κάποιο πνευματικό του ζευγάρι, που συνήθιζε να κάνει μόνη της η γυναίκα εξόδους με το παιδί τους, έγραφε: «Δια την σύζυγόν σου θα ήθελα να μη βγαίνη μόνη της με το παιδί σας, να βγαίνετε –έστω και λιγώτερες φορές- μαζί. Να κάνη οικονομία και ν’ αποφεύγη την τηλεόραση…. Την κοσμική ζωήν κάνουν, όσι δεν πιστεύουν εις τον Θεόν» .
Συνεβούλευε κάποια πνευματικά του παιδιά: «Εκείνο που με ευχαρίστησε είναι ότι τα προβλήματα με τον σύζυγόν σας ξεπεράστηκαν. Κι αυτό είναι θαύμα της Παναγίας. Θα προσέχετε πάντως να μην αντιλέγετε, να έχετε υπομονήν και με την σιωπή ν’ αντιμετωπίζετε κάθε πρόβλημα. Τα παιδιά να τα κοινωνήτε τακτικά, να τα κρατήτε κοντά στην Εκκλησία, δια να συνηθίζουν από μικρής ηλικίας» .
Κάποτε κάποιο πνευματικό του παιδί του παραπονιόταν για τη σύζυγό του. Μάλιστα, επειδή διεπίστωνε ασυμφωνία στο χαρακτήρα, είχε λογισμό να την εγκαταλείψη. Ο Γέροντας έγραφε σχετικά: «Τα παράπονά σου με την σύζυγό σου τα δικαιολογώ, αλλά τώρα είναι αργά. Έπρεπε πρό του γάμου σου να την ψυχολογήσης και κατόπιν να την υπανδρευθής. Η σκέψις να την αφήσεις και να φύγης δεν είναι χριστιανική. Εν τω μεταξύ είναι και το παιδί σου, πώς θα μείνη χωρίς πατέρα; Να της πης εκ μέρους μου να μην προσπαθή να δικαιολογή το παιδί, γιατί όπως της έγραψα –θα το κάμη εγωϊστή. Δεν λέγω με το ξύλο να το μεταχειρίζεται, αλλά με το καλό, με την καλωσύνη της, να το κερδίσωμε το παιδί. Και –όπως ξανάγραψα- να βγαίνης λίγο έξω με την σύζυγόν σου και το παιδί σου, να πάς κάπου σ’ ένα καφανείο –όχι βέβαια κέντρα διαφθοράς- να πάρετε ένα γλυκό, έναν καφέ, να μιλήσετε για την πατρίδα σας μ’ έναν πατριώτη σου, να μην είσαι τελείως κλειστός! Δεν είσαι καλόγηρος, είσαι οικογενειάρχης. Η καλή συμπεριφορά χωρίς νεύρα φέρνει τη γαλήνη στο σπίτι σας. Βέβαια η σύζυγός σου πρέπει να κάμνη οικονομίες, να σκέφτεται την επισκευή του σπιτιού της και τα υστερινά της.
Ν’ αποφεύγη –σαν χριστιανή- τις ματαιοδοξίες, για το καλό παράδειγμα της κοινωνίας» .
Συνεβούλευε ο γέροντας κάποια πνευματική του κόρη: «Πήρα τα γράμματά σας τα διάβασα και χάρηκα δια τα νέα σας. Πιθανώς το νέο κοριτσάκι που έρχεται, θα δώση ορισμένα δικαιώματα και στους γονείς και στα παιδιά. Δια την συμπεριφοράν του συζύγου θα κάνης υπομονήν και ποτέ να μην αντιλέγης, η σιωπή κατά τον ιερό Χρυσόστομον σε τέτοιες στιγμές είναι χρυσός. Εσύ πάντα θα τον αγαπάς και θα συνεννοήσθε δια τα προβλήματά σας. .. Δια τις φιλίες του κόσμου κοίταζε τη δουλειά σου, το βασίλειό σου που είναι το σπίτι σου. Μη ξεχνάς την προσευχή σου που είναι η τροφή της ψυχής μας» .
Έγραψε σ’ ένα ανδρόγυνο: «Τέκνα εν Κυρίω, χαίρετε την εν Κυρίω χαράν! Πιστέψτε με, εγώ θα έχω εσάς κι εσείς εμένα. Θα είμεθα μια πνευματική οικογένεια και πόθος μου είναι να καλλιεργείτε την πνευματικήν αγάπην, τον ψυχικό σύνδεσμο που θα είναι αιώνιος σε σχέση με τον σαρκικόν δεσμόν. Ο Θείος έρωτας είναι κάτι άλλο, διότι ανυψώνει τον άνθρωπο σε άλλους κόσμους, ουράνιους, παραδεισένιους κι η χαρά αυτή είναι ανείπωτη. Ζεί κανείς στη γή, να κάνετε ώστε να γίνεσθε φωτεινό παράδειγμα και για άλλες ψυχές. Να κάνετε παιδιά αγγελούδια, χαριτωμένα, γεννημένα κατόπιν προσευχής κι αφιερωμένα στον Θεόν. Τότε θα νοιώσετε, παιδιά μου, πνευματική ευτυχία σ’ αυτό τον κόσμο. Με κοινή προσευχή, κοινή μελέτη, Θεία Κοινωνία, θα ζείτε, χωρίς να αισθάνεσθε το βάρος από το σταυρό του γάμου σας. Θα τον ελαφρύνη και θα τον ευλογή ο Κύριος. Με αγάπη Χριστού, σας ασπάζομαι, Γέροντας Παύλος» .
Κάποια πνευματικά παιδιά του Γέροντα- για αρκετό χρονικό διάστημα – σταμάτησαν τον εκκλησιασμό τους. Ο Γέροντας, όταν το πληροφορήθηκε, αμέσως τους έγραψε τα ακόλουθα: «Λυπήθηκα πολύ που δεν πήγατε στην Εκκλησία, στις μεγάλες γιορτές της θρησκείας μας, των Θεοφανείων και των Χριστουγέννων. Και θυμωμένος να ήσουνα παιδί μου, έπρεπε να πάς, εκεί θα γαλήνευε η ψυχή σου. «Εν εκκλησίαις ευλογείτε τον Θεόν» , λέγει ο Προφήτης Δαυΐδ. Τι χριστιανοί είμαστε, όταν δεν τιμάμε τις μεγάλες γιορτές μας;…. Δεν πρέπει ν’ αφήνης τον εκκλησιασμό σου, εκτός αν είσαι άρρωστος» .
Σ ένα πνευματικό του παιδί που είχε οικογένεια, έγραφε: «Και την γυναίκα σου -με το καλό παράδειγμά σου –να την έχης κοντά στο Χρσιτό μας, με την καλοσύνη σου να την κερδίσης. Χάρηκα που διορθώνετε το σπίτι σας με τις οικονομίες σας. Δια τις σαρκικές επιθυμίες έχεις την γυναίκα σου, μόνο να προσέχης τις Σαρκοστές και τις μεγάλες εορτές» .
Ο Γέροντας έδινε μεγάλη σημασία στην αμοιβαία αγάπη και κατανόηση του ανδρογύνου. Σχετική και η ακόλουθη συμβουλή του σε μια πνευματική του κόρη: «Προσεύχου πάντοτε και να κοινωνής τακτικά με την συγκατάθεσιν του συζύγου».
29.2 Για τις σχέσεις των παιδιών με τους γονείς
Όταν κάποιο πνευματικό του παιδί είχε ζήλο για τα της Εκκλησίας, ενώ οι γονείς του διαφωνούσαν με την επιλογή αυτή και συνέβαινε να διεξαγόταν κάποια έντονη μεταξύ τους λογομαχία –με την καλή πάντοτε έννοια της λέξεως- ο Γέροντας συνεβούλευε: «Δεν πρέπει να στενοχωρήσαι, δι’ όσα είπες –από αγάπην- στον πατέρα σου, έκανες το καθήκον σου, τώρα την ευθύνην την έχει εκείνος. Μόνο που πρέπει να προσεύχεσαι να τον φωτίση ο Θεός» .
Κάποια πνευματική του κόρη που είχε πρόβλημα με τον πατέρα της, έγραψε για το λόγο αυτό στον Γέροντα ο οποίος και της απήντησε σχετικά: «Λυπήθηκα για τη συμπεριφορά του πατέρα σου. Πόσον στενοχωρημένη θα είναι η πτωχή μητέρα σου! Εσύ σαν παιδί του θα τον αγαπάς και θα ενδιαφέρεσαι γι’ αυτόν. Θα ρωτάς τι έχει. Με καλωσύνη βέβαια θα τον χαιρετάς πάντα, και θα προσεύχεσαι πολύ και με θερμότητα, να τον φωτίση ο Κύριός μας να ξεπεράσει το πρόβλημά του» .
Υπήρχαν περιπτώσεις γονέων που με τον τρόπο τους, απομάκρυναν τα παιδιά από κοντά τους. Η λύση στο μεγάλο αυτό πρόβλημα για το Γέροντα ήταν και είναι η αφειδώλευτη δόση αγάπης. Έγραφε σε γονείς για μια τέτοια περίπτωση: «Προσέξτε με την καλωσύνη και την αγάπη σας, να κερδήσετε την κόρη σας» .
Σε άλλη περίπτωση, όταν γονείς παρεκάλεσαν το Γέροντα να προσευχηθή για το παιδί τους που δεν είχε σχέσεις μαζί τους, ο ίδιος έγραφε: «Θα κάνω παράκλησιν στον Άγιον Νεκτάριον και τον όσιον Χριστόδουλον δια το παιδί σας κι εσείς σαν μητέρα παρακαλείτε τον Πανάγαθον Θεόν να την φωτίση να πλησιάση την μητέρα της. Είναι λυπηρόν να αισθάνεται αποστροφήν στο πρόσωπό σας, παρ’ όλην την προσπάθειαν που καταβάλλετε. Πήρε στραβό δρόμο, παρασύρθηκε από τα κοινωνικά ρεύματα και την έξαλλη ελευθερία των κοριτσιών της εποχής μας και έφθασε, όπου έφθασε, έχοντας συνάμα και ψυχολογικά προβλήματα. Ελόγου σας μη παύσετε να την αγαπάτε και μέσω του συζύγου σας να της δείχνετε το ενδιαφέρον και την αγάπη σας» .
Σε κάποιο πνευματικό του παιδί έγραφε: «Πρόσεχε να δίνης στο παιδί σου το καλό παράδειγμα, για να γίνει καλός χριστιανός! Ποτέ να μη σ’ ακούση να εκνευρισθής, να θυμώσης και να βλασφημήσης. Εύχομαι το άγιο Πνεύμα να φωτίζη όλους σας, για να μου δίνετε κι εμένα λίγη χαρά» .
Ο Γέροντας μεγάλη ευθύνη καταλόγιζε στη μητέρα, όσον αφορά τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού της. Έγραφε σχετικά: «Η σύζυγος σου έχει μεγάλην ευθύνη για το παιδί σας, να του δείχνη τον ίσιο δρόμο του Θεού και όχι τον δρόμο της κολάσεως. Προσεύχου κι εσύ, να την φωτίζη ο καλός μας Θεός» .
Σε κάποιο πνευματικά του παιδιά τα οποία όπως φαίνεται, δεν έκαναν από κοινού εξόδους –περισπασμούς- με το παιδί τους αλλά μεμονωμένα, έγραφε ο Γέροντας: «Καλόν είναι να βγαίνετε όλοι βόλτα, σαν οικογένεια μαζί. Δεν είναι λογικό να βγαίνη τακτικά η σύζυγός σου μόνη της με το παιδί, χωρίς εσένα, διότι θα κακοσυνηθίση το παιδί και θα καταντίση εγωϊστής. Με καλό τρόπο να συζητάτε» . Σε μια επιστολή του προς τους νέους, έγραφε τις ακόλουθες ευχές: «Ιδιαιτέρως για τα παιδιά εύχομαι να έχουν την Χάριν του Παναγίου Πνεύματος, δια να προοδεύσουν εις όλην τους την ζωήν, να έχουν υπακοήν εις τους γονείς τους, δια να τους σκεπάζη η ευχή των και να είναι κοντά εις την Εκκλησίαν που είναι η κιβωτός της σωτηρίας μας» .
Ο Γέροντας έγραψε κάποτε ένα κείμενο για τις σχέσεις παιδιών – γονέων. Το κείμενο το επιγράφει: «Το χρέος των παιδιών προς τους γονείς». «Οι γονείς είναι εκείνοι που υφαίνουν το υφάδι της ζωής. Αυτοί με το αίμα τους, με τον ιδρώτα τους γεννούν, μεγαλώνουν, διατρέφουν και μορφώνουν τα παιδιά τους. Κι όταν μάλιστα, όπως λέγει το Ευαγγέλιόν μας, τα εκπαιδεύουν «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» τότε τα παιδιά τους εκτελούν στο ακέραιον το καθήκον τους. Μακάριοι οι γονείς που νοιώθουν αυτήν την αποστολήν τους εις τον κόσμον αυτόν.
Αλλά έρχομαι τώρα να τονίσω αυτό που είναι το κύριον θέμα, του μικρού τούτου δημοσιεύματος: Μ’ ένα γάμον παράνομον πολιτικόν μια Γερμανίδα, είτε Ιταλίδα, είτε Γαλλίδα να υπανδρεύεται χωρίς πατρικήν ευλογίαν, χωρίς Ορθόδοξη θρησκευτικήν ιερολογίαν; Νέοι μας, πικραίνετε θανάσιμα τους γονείς σας. Νομίζετε ότι μ’ αυτόν τον τρόπο θα ζήσετε χαρούμενοι κι ευτυχισμένοι; Απατάσθε πλάνην οικτράν! Σκεφθείτε το μέλλον σας, σκεφθείτε το ιερόν καθήκον σας προς τους γεννήτορές σας, συνειδητοποιήσατε το μεγάλο αμάρτημά σας και τηρήσατε κατά γράμμα την Ελληνορθόδοξη Παράδοσή μας, διά να είσθε παιδιά του Θεανθρώπου ευλογημένα. Αρχιμ. Παύλος Νικηταράς».
29.3 Για τα διαζύγια
Για το διαζύγιο ο Γέροντας συνεβούλευε, όσο γίνεται, να μην φθάνουν στο σημείο αυτό τα ανδρόγυνα. Σχετικά έγραφε σε μια επιστολή του: «Καλόν είναι να μην πιάση σχέσεις με τον πρώτον. Κατά νόμον το διαζύγιον εκδίδεται αυτοδικαίως, όταν περάσουν 5 χρόνια. Ας πάει στην Μητρόπολιν στον π. Γεώργιον να πή το θέμα της. Ας πλησίασει και τον π. Ιγνάτιο, να του πή το πρόβλημα. Μου φαίνεται πρέπει τυπικά να εκδοθή πρωτίστως δικαστική απόφασις και βάσει της αποφάσεως η Μητρόπολις να εκδόσει το νόμιμο εκκλησιαστικό διαζύγιο. Μα αφού βαπτισθή, γίνεται ο γάμος σε στενό περιβάλλον. Για τον απειλούντα, ας προφασίζεται ότι δεν έχει διαζύγιον» . Σε μια πνευματική του κόρη έγραφε: «Όσον αφορά τη φίλη σου της έγραψα σχετικώς, τι πρέπει να κάνη. Και δεν θα πρέπει να την συμβουλεύης να χωρίσουν, γιατί τα παιδιά της θα είναι τα πρώτα θύματα του διαζυγίου».
29.4 Για τις γυναίκες που περιμένουν παιδί
Το ενδιαφέρον του Γέροντα κάλυπτε όλες τις πλευρές της ανθρώπινης ζωής. Στις περιπτώσεις γυναικών που περίμεναν παιδί, ο Γέροντας έδιδε πολλές συμβουλές. Ο τρόπος δε με τον οποίον και τις έδιδε, τον καθιστούσαν έναν καλό και τέλειο πνευματικό πατέρα. Σε μία πνευματική του θυγατέρα που έμεινε έγκυος, την συνεβούλευε: «Πήρα το γράμμα σας και χάρηκα δι’ όσα γράφετε και ιδίως ότι, συν Θεώ σε λίγο διάστημα θα είσθε γονείς κι εγώ σωστός παπούλης. Τα όνειρα και των δύο σας επαληθεύθησαν… Δια την εγκυμοσύνη σου πρέπει να προσέξης πολύ, να μη υστερείσαι τα απαραίτητα γαλακτερά, ψάρι κ.λ.π. διότι με το αίμα σου συντηρείς το έμβρυον. Να μη κουράζεσαι κι αν μία μυρωδιά από τη γειτόνισσα σε ηνόχλησε, μην εντραπείς να της ζητήσης. Βάρη ποτέ σου μη σηκώνης. Τα γνωρίζω όλα αυτά από την αείμνηστη μητέρα μου που γνέννησε και ανέθρεψε εννέα παιδιά. Την προσευχή σου να κάνης έστω και καθημένη και την θεία Κοινωνία, όταν είσαι ήρεμη να μην την παραλείπης».