Στάρετς Σάββας Ο Παρηγορητής. «Περί ταπεινώσεως καί πραότητος »

 

ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΑΒΒΑΣ – Ο ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΗΣ

Μετάφραση ἀπό τη ρωσική γλῶσσα:

Πρωτοπρεσβύτερος Ἰωάννης Φωτόπουλος

Διδαχές τοῦ στάρετς Σάββα

Ἀποσπάσματα πού ἐλήφθησαν ἀπό τά κηρύγματά του (308-311)

Περί ταπεινώσεως καί πραότητος

Σέ κάθε χριστιανό ἀναγκαιότερο ὅλων εἶναι ἡ χριστομίμητη, μακάρια ταπείνωση καί ὅποιος δέ τήν ἔχει δέν θά ἰδεῖ ποτέ τόν Θεό.

Ἡ ταπείνωση εἶναι τό θεμέλιο ὅλων τῶν ἀρετῶν. Διδάσκαλος τῆς ταπεινώσεως εἶναι ὁ ἵδιος ὁ Κύριος: Μάθατε ἀπ’ ἐμοῦ ὅτι πρᾷός εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ καί εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν» (Ματθ. 11,29).

Γιά νά ἀποκτήσετε ταπείνωση πρέπει συνεχῶς νά μέμφεσθε, νά ἐπικρίνετε και νά κατηγορεῖτε τόν ἑαυτό σας σέ ὅλα΄ νά θεωρεῖτε τόν ἑαυτό σας ὄχι μόνον ἁμαρτωλότερο ὅλων, ἀλλά καί χειρότερο ἀπό κάθε ἄλογο κτίσμα.

Ὅταν σέ κατηγοροῦν γιά κάτι, τότε νά σιωπᾶς ἤ μέ πραότητα νά ἐξηγεῖς τήν ἀλήθεια΄ νά κόβεις τό θέλημά σου, νά ὑπομένεις τίς κακολογίες τίς προσβολές καί τούς ἐξευτελισμούς καί νά θυμᾶσαι πάντοτε τήν ἔξοδο τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα. Νά ἡ ὁδός πρός τήν ταπείνωση.
Ὅποιες ἀρετές κι ἄν ἔχει κάποιος, πάντοτε πρέπει νά θεωρεῖ τόν ἑαυτό του τόν ἁμαρτωλότερο στόν κόσμο κατά τόν εἰπόντα: «Ὅταν ποιήσετε πάντα τά διαταχθέντα, ὑμῖν λέγετε ὅτι δοῦλοι ἀχρεῖοί ἐσμεν» (Λουκ.17,10).

Ἀναμφισβήτητο σημεῖο ταπεινώσεως εἶναι ἠ ἀπιστία στούς λογισμούς, ἡ ἐπιθυμία διορθώσεως, ἡ ἀναντίρρητη ὑπακοή.
Δέν εἶπε ὁ Δαυΐδ ὅτι νήστευα, ἐπτώχευσα, κοιμήθηκα κατά γῆς, ἀλλά ἐταπεινώθην καί ἔσωσέ με ὁ Κύριος!».
Ἡ μετάνοια τόν πεσόντα τόν ἀποκαθιστᾶ, τό δάκρυα γιά τίς ἁμαρτίες κρούουν τίς οὐράνιες πύλες, ἀλλά ἡ ταπείνωση εἶναι πού τίς ἀνοίγει.
Χωρίς ταπείνωση ὅλα μάταια καί ἀνώφελα. Μόνο ἡ ταπείνω¬ση εἶναι ἀπόρθητη στήν δαιμονική
ἀπάτη.
Ὅποιος θεωρεῖ τόν ἑαυτό του ταπεινό, σ’ αὐτόν δέν ὑπάρχει ἀληθινή ταπείνωση. Πρέπει πάντοτε νά εἶσαι ἕτοιμος σέ κάθε λόγο νά ἀπαντᾶς: «συγχώρησον, ἥμαρτον».
Ἡ ταπείνωση δέν ντρέπεται νά παραδεχθεῖ τίς ἐλλείψεις πού χαρακτηρίζουν τήν ἀνθρώπινη ἀδυναμία καί ἔτσι νά τίς διορθώσει.



Ἡ ταπείνωση γεννᾶ τό φόβο τοῦ Θεοῦ, χαλιναγωγεῖ τήν πο¬λυλ¬ογία, διδάσκει νά συναισθανόμαστε τήν ἀθλιότητά μας, θεωρεῖ ἀπεχθεῖς τούς ἀνθρώπινους ἐπαίνους, ἐμπνέει τόν ἄνθρωπο γιά ὅλα νά κατηγορεῖ καί να κατακρίνει τόν ἑαυτό του, νά μήν ἐμπιστεύεται τή διάκρισή του καί τά αἰσθήματά του, ἀφοῦ εἶναι ὑπόδουλος στήν ἁμαρτία. Ἡ ταπείνωση διδάσκει νά περιφρονοῦμε την ματαιότητα τοῦ κόσμου καί νά ἀναζητοῦμε τό ἕνα «οὗ ἐστί χρεία»(Λουκ. 10,42). Διότι «τό ἐν ἀνθρώποις ὑψυλόν βδέλυγμα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ» (Λουκ. 16,15). Ἡ ταπείνωση κατορθώνεται μέ τήν ἐντατική προσευχή μέ τήν αὐτοκεμψία σέ ὅλα καί μέ τήν ὑπομονή στίς ἀδικίες. Ἡ ταπείνωση κάνει τόν ἄνθρωπο δίκαιο.
Οἱ ταπεινωθέντες ἁμαρτωλοί καί χωρίς καλά ἔργα διακαιώνονται, ἐνῶ οἱ δίκαιοι ἐξ αἰτίας τῆς ὑπερηφάνειας καταστρέφουν πολλά ἀπό τά καλά ἔργα τους.

Καλύτερο εἶναι ὁ ταπεινός ἁμαρτωλός ἀπό τόν ὑπερήφανο δίκαιο. Στόν ταπεινό ὁ Ἵδιος ὁ Χριστός μένει μαζί του. Διά τῆς ταπεινώσεως συγχωροῦνται οἱ ἁμαρτίες. Ἡ ταπείνωση ὑπερνικᾶ τά ἐλαττώματα, καθαρίζει τήν καρδιά.

Ἡ ταπείνωση εἶναι ὁδός πρός τήν τελειότητα. Σέ κάθε ὕψος ἄνέρχεσαι διά τῆς ταπεινώσεως. Ταπείνωση σημαίνει νά κάμεις τό καλό σ’ ἐκείνους πού σοῦ κάνουν τό κακό΄ νά συγχωρεῖς τόν ἀδελφό πού ἁμάρτησε ἐναντίον σου, πρίν σοῦ ζητήσει αὐτός συγγνώμη. Ἐάν κάποιος ταπεινούμενος πεῖ: «συγχώρεσέ με» ἐκεῖνος καψαλίζει τούς πειράζοντες δαίμονες.

-Τί νά κάνω πού φοβοῦμαι τή ντροπή ἀπό τίς ἀτιμίες λέει ὁ μαθητής.
-Ἀδελφέ μου, ὁ Ἰησούς ἔγινε Ἄνθρωπος καί ὑπέμεινε τήν ἀτιμία. Μήπως ἐσύ εἶσαι κάτι μεγαλύτερο ἀπό τόν Ἰησοῦ. Ὅποιος δέν ὑπομένει ἀτιμίες, ἐκεῖνος δέν μπορεῖ νά ἐπιτύχει τήν ταπείνωση, ἀπαντᾶ ὁ στάρετς.
-Τί εἶναι ταπείνωση;
-Ἡ ταπείνωση συνίσταται στό νά θεωρεῖς τόν ἑαυτό σου γῆ καί σποδό στά ἔργα, ὄχι μόνο στά λόγια, καί νά λές: «Ποιός εἶμαι τάχα ἐγώ; Καί ποιός μέ θεωρεῖ σάν κάτι τί;»

Ἐξευτέλισε τόν ἑαυτό σου καί θά δεῖς τή δόξα τοῦ Θεοῦ. «Ὅπου δέν ὑπάρχει φῶς, ὅλα εἶναι σκοτεινά». Ἔτσι, καί χωρίς ταπείνωση τίποτε δέν ὑπάρχει στόν ἄνθρωπο, παρά μόνο σκότος.
Ὅταν δέν ὑπάρχει ταπεινοφροσύνη, ὅλοι οἱ κόποι εἶναι μάταιοι καί ἄκαρποι. Ταπεινώσου σέ ὅλα καί νά θεωρεῖς τόν ἑαυτό σου χειρότερο ὅλων καί νά ξέρεις ὅτι ὁ Κύριος, ὅλους τούς ἄχρηστους, ἀλλά ταπεινούς θά τούς πάρει μαζί Του. Πρός Αὐτόν νά κράζεις καί νά ἐλπίζεις σταθερά. Εἶναι ἀνώφελοι οἱ κόποι ἐκεῖνου, ὁ ὁποῖος χωρίς ταπείνωση νηστεύει πολύ καί ἀναλαμβάνει μεγάλους ἀσκητικούς κόπους.

Ὁ Πονηρός δέν τρώει, δέν πίνει, δέν κοιμᾶται καί ζεῖ μέσα στήν κόλαση, ἐπειδή δέν ἔχει ταπείνωση.
Καμμιά ἀρετή δέν εἶναι τόσο εὐάρεστη στό Θεό, ὄπως ἡ ταπείνωση, καί γνώριζε ὅτι γιά τίποτε δέ λυπεῖται τόσο ὁ Σατανάς καί μέ τίποτε ἄλλο δέ διώχνεται καί δέν ἀφοπλίζεται, ὅσο ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τήν ταπείνωση καί τήν ἀτιμία. Ἡ ταπείνωση καταστρέφει ὅλες τίς σκευωρίες τοῦ ἐχθροῦ.
Συνήθισε τή γλῶσσα σου νά λέει: «Συγχώρεσέ με» καί θά κατοικήσει μέσα σου ἡ ταπείνωση.
Ὁ ταπεινός εἶναι πρᾶος, χαρούμενος, φιλάνθρωπος, ἥσυχος, εὐπειθής, ἄοκνος. Δέν περιεγάζεται τά ἀπρόσιτα πράγματα. Σ’ αὐτόν δέν ὑπάρχει λόγος μίσους, οὔτε κάποιο εἶδος ἀντιλογίας, ἤ θέλημα ἀνυπακοῆς, παρά μόνο ὅπου θίγεται ἡ ὀρθόδοξη πίστη.

Νά εἶσαι ταπεινός σημαίνει νά θεωρεῖς τόν ἑαυτό σου ἄξιο, λόγῳ τῆς ἁμαρτίας, κάθε ἐξουδενώσεως, θλίψεως, διωγμοῦ καί ραπισμάτων.
Νά εἶσαι πρᾶος σημαίνει μέ τήν ἀκακία τῆς καρδιᾶς σου νά ὑπομένεις τίς ἀδικίες, τίς ὕβρεις καί νά προσεύχεσαι γιά τούς ἐχθρούς σου΄ πάντοτε νά κατακρίνεις τόν ἑαυτό σου, νά τόν κατηγορεῖς γιά νά ἰσοφαρίσεις τίς ἀθέλητες ἁμαρτίες σου.
Πραότητα εἶναι ἀκίνητη διάθεση τῆς ψυχῆς, ὅταν δηλαδή στίς ἀτιμώσεις καί τούς ἐπαίνους, παραμένει ἴδια.

Ἡ πραότητα εἶναι δύναμη θαυμαστή. Αὐτή εἶναι ὄχι μόνο ἡ ἴδια σταθερή καί ἀτράνταχτη, ἀλλά μέ τόν ἥσυχο καί ἤπιο τρόπο του εὐεργετικοῦ μεγαλείου της ὑποστηρίζει ὅλους ὅσους εἶναι γύρω της. Ἡ πραότητα σταθερή, μέ τήν ὀρθή της ὑποχωρητικότητα, μέ τή μειλιχιότητα καί τή φιλειρηνικόητητά της, ποτέ δέν ὀργίζεται μέ τόν πλησίον. Ἡ πραότητα εἶναι ξένη κάθε ἀπαιτήσεως στά δικαιώματα τῶν ἄλλων. Στήν πραότητα εἶναι ξένα ἡ ὑποκρισία καί ἡ κολακεία. Στήν καρδιά τοῦ πράου ἀναπαύεται ἠ εἰρήνη καί ἡ ἡσυχία. Ἡ πραότητα προσελκύει πάνω της τά ὄμματα τοῦ Κυρίου. «Ἐπί τίνα ἐπιβλέψω, ἀλλ’ ἤ ἐπί τόν ταπεινόν καλι ἡσύχον»(Ἠσ. 66,2), διαγγέλλει ὁ Κύριος.

Ὄχι σπάνια ὁ Θεός ἀφήνει στούς πνευματικούς ἀνθρώπους κάποια πολύ ἐλαφρά πάθη, ὥστε, κοιτώντας αὐτές τίς ἐλαφρές, σχεδόν ἀναμάρτητες ἀδυναμίες, κατηγορώντας τόν ἑαυτό τους, νά ἀποκτήσουν μ’ αὐτό τόν τρόπο ἄυλο πλοῦτο ταπεινοφροσύνης.